________________
પરિસ્થિતિને નિહાળીને વર્તમાન સાથે એનું અનુસંધાન જોડવાની એમની આગવી ક્ષમતા હતી.
આજે તો એ બધાં સ્મરણો વાગોળવાનાં જ રહ્યાં. એ સ્મરણોમાંથી સર્જાયેલી શ્રી યુ. એન. મહેતાની જીવનકથાનું અહીં આલેખન કર્યું છે. આ આલેખનમાં વ્યક્તિ વિશેના અભિપ્રાયો શ્રી યુ. એન. મહેતાના સ્વાનુભવમાંથી પ્રગટેલા એમના અંગત પ્રતિભાવો છે.
આ સંઘર્ષભરી જીવનકથાના આલેખનની પાછળ કોઈ વ્યક્તિની આત્મશ્લાઘા કે પ્રસિદ્ધિનો લેશમાત્ર આશય નથી. આમાંથી કેટલીક ઘટનાઓ તો એવી છે કે વ્યક્તિ જીવનભર ગુપ્ત રાખે અને એ કદી પ્રગટ ન થાય તેમ ઇચ્છે. આવા પ્રસંગો અને પરિસ્થિતિને અહીં પ્રગટ કરવામાં આવ્યાં છે. આ જીવનકથાના પ્રાગટ્યની પાછળ સ્વ. યુ. એન. મહેતાનો એક જ આશય હતો કે કોઈ આફતોથી ઘેરાઈ ગયું હોય, કોઈ નિરાશાના મહાસાગરમાં ડૂબી ગયું હોય, કોઈ ‘ડ્રગ જેવી આદતના ગુલામ બન્યા હોય કે કોઈને સતત ગંભીર બીમારીઓ સામે જંગ ખેલવો પડતો હોય તો તેને આ જીવનકથામાંથી આશાનું કિરણ મળી રહે. જીવનયુદ્ધ ખેલવાનું બળ મળી રહે. નિરાશ થયા વિના ઝઝૂમતા રહેવાની પ્રેરણા પ્રાપ્ત થાય.
આના લેખન માટે શ્રી ઉત્તમભાઈના પરિવારજનોએ આત્મીયભાવે માહિતી આપી છે. મુંબઈ, અમદાવાદ, પાલનપુર, સિદ્ધપુર, પાટણ, છાપી, વીસનગર, સુરત, ચંડીસર અને ભાવનગર જેવાં સ્થળોએ વસતાં અને શ્રી યુ. એન. મહેતાના સંપર્કમાં આવેલ ૫૫ જેટલી વ્યક્તિઓની રૂબરૂ મુલાકાત લઈને માહિતી મેળવી છે અને અગાઉ મળેલી માહિતીની પ્રમાણભૂતતા ચકાસી છે. ૧૯૯૮ની ૩૧મી માર્ચ ઉત્તમભાઈએ આપણી વચ્ચેથી વિદાય લીધી. આ ઘટનાને હજી એક વર્ષ પણ પૂરું થયું નથી. સહુની સ્મૃતિમાં તેઓ જીવંત રૂપે રહેલા છે ત્યારે આ ચરિત્ર વાંચતાં જો એવો ભાવ જાગે કે,
ઓહ ! ઉત્તમભાઈ આવા હતા ! અને એની અમને જાણ પણ ન થઈ ? એનો કશો ખ્યાલ કે અણસાર પણ ન આવ્યો !”
... તો માનીશ કે મારો શ્રમ સાર્થક થયો છે.
તા. ૨૧-૩-૯૯
– કુમારપાળ દેસાઈ
