________________
પ્રાચીન જૈન ગ્રંથેમાં તેમજ જૈનાના લગભગ આગમાં જંબુસ્વામી વિષે કંઈક ને કંઈક ઉલ્લેખ મળે છે. ઈ. સ.ના છઠ્ઠા સૈકામાં કે એથી પણ પૂવે રચાયેલા મનાતા ગ્રંથ “વસુદેવહિંડી” (કર્તા : શ્રી સંધદાસગણિ)માં આરંભમાં જ જંબુસ્વામીની કથાની ઉત્પત્તિ' તરીકે જોવા મળે છે. “વસુદેવહિંડી” પછી સંસ્કૃતં પ્રાકૃત અને અપભ્રંશમાં પણ જબુસ્વામીની કથા સ્વયંભૂદેવરચિત “હરિવંશ પુરાણથીથી માંડીને જિનસાગરસૂદિ કૃત “કપૂર પ્રકર ટીકા' એમ તેર કૃતિઓ મળે છે. ઈ. સ. તેરમા સૈકાના આરંભથી તે ઓગણીસમા શતક સુધીમાં જૂની અને અર્વાચીન ગુજરાતી ભાષામાં રાસા કે ફાગુના પ્રકારની લગભગ ત્રીસ જેટલી કૃતિઓ જંબુસ્વામી ચરિત્ર જબુસ્વામી ફાગ, જંબુસ્વામીને વિવાહલ, જબુવામી પંચભવવર્ણન એપાઈ, જબુસ્વામી રાસ એમ સંખ્યાબંધ કૃતિઓ મળી આવે છે. જે બુમુનિના જીવનની સાત્વિક ભવ્યતાને ખ્યાલ આ પરથી આવી શકશે. જંબુમુનિ જૈન સમાજન હદયમાં પણ કેવી ઊંડી પ્રતિષ્ઠા પામ્યા છે તે પણ આટલી બધી કૃતિઓ એમને વિષે રચાઈ છે તે પરથી જોઈ શકાય છે.
આ જંબૂરવામરાસના રચનાર મહેપાધ્યાય શ્રી યશવિજય પણ કેઈ સામાન્ય વ્યક્તિ નહોતા. “લઘુહરિભદ્રસૂરિ” “દ્રિતીય હેમચન્દ્રાચાર્ય,' “રમારિત કૃતકેવલી', “કુર્ચાલી શારદ મહાન તાકિક, ન્યાયવિશારદ,” ન્યાયાચાય,” “વાચકવર્ય ઈત્યાદિ તરીકે તેઓ જૈનસંપ્રદાયમાં સુપ્રસિદ્ધ છે. વિકમના સત્તરમાં અઢારમા શતકમાં ગુજરાતમાં થઈ ગયેલી - આ મહાન ભારતીય વિભૂતિ વિષે એમ કહેવાય છે કે શ્રી હેમચન્દ્રાચાર્ય પછી અત્યાર સુધીમાં તેમના જેવી મહાન વિભૂતિ જેનશાસનમાં હજી સુધી થઈ નથી. તેઓ અષ્ટદશાવધાની અર્થાત એકી સાથે અઢાર ઠેકાણે ધ્યાન રાખી શકે એવા શક્તિવાળા હતા, એમણે સંસ્કૃત અને પ્રાકૃતમાં જેમ સંખ્યાબંધ વિગ્ય કૃતિઓની રચના
