________________
ગણાવું ભક્ત કોટીમાં, નથી કાંઈ વાત એ હેલી.” આવી જ રીતે અન્ય કાવ્યમાં પરમાત્માનું જીભેથી રટણ કરનારાઓ સામે ચેતવણી ઉચ્ચારતાં એ કહે છે કે “તત્ત્વમસિ” કે “દમ” બોલવાથી પાર નથી આવતો. માત્ર શબ્દોથી પ્રભુ પ્રાપ્ત થશે નહીં, કારણ કે પરમાત્મા તો શબ્દાતીત છે, અને ધ્યાનમાર્ગે જ પામી શકાય છે. અખાએ ગાયેલા જીવ અને બ્રહ્મની એકતાના અનુભવની યાદ આપે એ રીતે આ જૈન આચાર્ય આનંદભેર કહે છે
સાધનથી પ્રભુ વેગળા, સાધનથી પ્રભુ હેલ;
સાધન સાધક સાધ્યના એકત્વે છે ગેલ.” આવા પરમાત્માની ઝાંખી મૌનથી થાય છે. એની ખોજ કરવાની જરૂર નથી. એ તો આપણા અંતરમાં જ વસેલો છે. માનવીની આ જ વિડંબના છે ને કે એ બહારનું બધું જુએ છે, પણ પોતાની અંદર ડોકિયું ય કરતો નથી ! અને ભીતરની દુનિયા અજાણી રહી જાય છે. એ ચંદ્રની ધરતી પર ભલે જઈ આવ્યો હોય, પરંતુ આત્માની ભૂમિ એને અજાણી લાગે છે. આ અંતરમાં રહેલી આનંદજ્યોતની જિકર કરતાં તેઓ લાક્ષણિક ઢબે કહે છે :
“જ્યાં ત્યાં પ્રભુજી શોધિયા, પણ પ્રભુજી પાસ; આનંદજ્યોતે જાણીએ, રાખી મન વિશ્વાસ. પ્રેમ વિના પ્રભુજી નથી, કરો ઉપાય હજાર; મરજીવો પ્રભુને મળે, બીજા ખાવે માર. નિર્મલ ચિત્ત થયા વિના, ઈશ્વર ના દેખાય; કોટી ઉપાય કરો, કદી કાક ન ધોળો થાય.”
“આ એક વર્ષ દરમિયાન રચાયેલાં કાવ્યોમાં વિષયવૈવિધ્ય પણ ઘણું છે. એમાં નાનાં બાળકો, જુવાની', “માતા”, “વૃદ્ધાવસ્થાથી માંડીને “દેશસેવા”, “કન્યાવિક્રય, “સુધારો, યોગ્ય કર સમજી, પ્રગતિ “ગરીબો પર દયા લાવો, ‘બળી ! પરતંત્રતા બૂરી !', મળો તો ભાવથી મળશો” અને “વિરોધો સહુ સમાવી દે” જેવી ભાવનાવાળાં કાવ્યો મળે છે, તો “સાગર”, “આંબો” કે “પધારો, મેઘમહારાજ !” જેવાં પ્રકૃતિને ઉદ્દેશીને રચાયેલાં કાવ્યો પણ મળે છે. જ્યારે “સાબરમતીમાંથી ગ્રાહ્યશિક્ષણ”, “આત્માની તૃષ્ણા પ્રતિ
સૂરિશતાબ્દીનું સંભારણું n 14
