________________
:: મોહનીયકર્મની સેના :
૬૪ પ્રકારી પૂજામાં મોહનીયકર્મની પૂજાની ઢાળમાં પૂજ્ય વીરવિજયજી મહારાજ સાહેબે મોહનીયકર્મ કેટલું પ્રબળ છે, તેની સેના કેટલી મોટી છે, આ વાત એક રૂપક દ્વારા પ્રસ્તુત કરી છે.
મોહનીયકર્મ એક રાજા છે. એ જીવની સામે આવીને ઊભો છે. માયા એની પત્ની છે, જે રાણીના રૂપમાં છે. એનો પુત્ર કામદેવરૂપ વેદમોહનીય છે. લોભ એનો મંત્રી છે અને દુર્ધર ક્રોધ આદિ એના સૈનિકો છે. હાસ્ય વગેરે નવ નોકષાય આ મોહનીય કર્મરાજાને બેસવાનો રથ છે. એના મુખ્યમંત્રી અથવા મંડલિક રાજા મિથ્યાત્વ છે, જે બહુ ખતરનાક છે. સમકિત મોહનીય અને મિશ્રમોહનીય એના બે નાના ભાઈ છે. મોહનીયકર્મની સેના આઠ પ્રકારના અભિમાનરૂપી હાથી પર બેસીને ધામધૂમથી ચાલે છે. ક્રોધ વગેરે કષાયની તેજીમાં શંખનાદ અને બ્યુગલ વગાડતી સેના ચાલે છે. આ રીતે મોહરાજાની સેનામાં ક્રોધ આદિ ચારેય કષાયો લડાઈમાં સૌથી આગળ રહે છે, જે ઘણાં ક્રૂર હોય છે. મોહરાજાના મુખ્યમંત્રી મિથ્યાત્વી, નાસ્તિક અને અજ્ઞાની હોવાથી નિર્દયતા તથા ક્રૂરતાથી જીવ ઉપર ચઢાઈ કરે છે. કામદેવરૂપી વેદમોહનીય પુત્ર જીવની સાથે વિશ્વાસઘાત કરીને એને પોતાની વિષય-વાસનાની ચાલમાં ફસાવી
દે છે.
:: જ્ઞાનાવરણીય કર્મ :
કર્મના ઉદયે જીવની સ્થિતિ - જ્ઞાનાવરણીય કર્મનો સ્વભાવ અજ્ઞાન પ્રદાન કરવાનો છે. સ્પર્શેન્દ્રિય આદિ પાંચ જ્ઞાનેન્દ્રિયો કમજોર મળે, આ પાંચેય જ્ઞાનેન્દ્રિયની વિકલતા પ્રાપ્ત થાય, એની શક્તિઓ ક્ષીણ થાય, કોઈ જન્મથી અંધ બને, કોઈ જન્મથી મૂંગો-બહેરો બને, જ્ઞાન ભણવામાં અરુચિ થાય,
૧૦ : અંતિમ લક્ષ્ય કર્મક્ષય
