________________
શ્રી દેવચંદ્રજી કૃત ચોવીશી ભાગ : ૨
કાર્યપદનું નિપજવું. પર્યાયનું પ્રગટ થવું તે સંપ્રદાનકા૨ક જાણવું હવે અપાદાન કારક કેવી રીતે છે ? તે સમજાવે છે. પાછલા પર્યાયનો જે વ્યય થવો તે અપાદાનકારકતા જાણવી. કારણ કે પાછલો પર્યાય વ્યય પામ્યો હોય તો જ નવો પર્યાય પ્રગટ થાય એટલે પૂર્વપર્યાયથી દ્રવ્ય વિખુટુ પડ્યું માટે અપાદાનતા થઈ. નવા પર્યાયને પ્રાપ્ત કર્યો તે સંપ્રદાનતા થઈ.
૧૨૮
સારાંશ કે જુના કારણપર્યાયનો જે નાશ તે અપાદાનકારકતા અને નવા કારણપર્યાયનું પ્રગટ થવાપણું તે સંપ્રદાનકારકતા આ પ્રમાણે વિવક્ષાના વશથી ભિન્ન ભિન્ન કારકો જાણવાં. ॥ ૭ ॥
ભવન ભવન વ્યય વિષ્ણુ કારજ નવિ હોવે રે ! જિમ દ્રુપદે ન ઘટત્વ ||
શુદ્ધાધાર શુદ્ધાધાર સ્વગુણનો દ્રવ્ય છે રે || સત્તાધાર સુતત્ત્વ | ઓલગડી || ૮ |
ગાથાર્થ :- સર્વ દ્રવ્યોમાં પૂર્વપર્યાયનો વ્યય અને નવા પર્યાયની ઉત્પત્તિ રહેલી છે. આ વ્યય અને ઉત્પત્તિ વિના કોઈપણ કાર્ય થતું નથી. જેમ પત્થરમાં ઘટ બનવાની શક્તિ નથી તો ત્યાં ઘટના ઉત્પાદવ્યય થતા નથી. તેવી જ રીતે જેમ માટીમાંથી ઘટ બને છે તેમ દરેક દ્રવ્યો પોતપોતાના ગુણ-પર્યાયોનો આધાર છે સર્વે પણ દ્રવ્યને પોતપોતાના ગુણ અને પર્યાયોની સત્તાનો આધાર માનવો એ જ પરમતત્ત્વ છે. ।। ૮ ।
-
નવા નવા
વિવેચન :-સંપ્રદાન અને અપાદાનમાં કારણતા કેવી રીતે છે? આવો કોઈ પ્રશ્ન કરે તો ગ્રંથકારશ્રી સમજાવે છે કે પર્યાયનું પ્રગટ થવું અને જુના જુના પર્યાયનો નાશ થવો આ બન્ને વિના કાર્ય નીપજશે નહીં. જેમ માટીનો પિંડ છે તે પિંડ પર્યાયનો વ્યય થાય તો જ સ્થાસ પર્યાય પ્રગટ થાય. અને તે સ્થાસ પર્યાયનો નાશ
