________________
૧૨૬
શ્રી દેવચંદ્રજી કૃત ચોવીશી ભાગ : ૨
આશ્રયી તો સ્થાસાદિ પર્યાયો પણ કાર્ય છે. પરંતુ પાછળ આવતા ઘટ પર્યાયને આશ્રયી પૂર્વવર્તી સ્થાસાદિ પર્યાયો એ કરણ કારક થાય છે. તથા સ્થાસાદિ પર્યાયને આશ્રયી ઘટ એ કર્મકારક થાય છે. કારણ કે સ્થાસાદિ પર્યાયો દ્વારા ઘટાત્મક કાર્ય કરાય છે.
અથવા જે ઘટકાર્ય નીપજાવવું છે તેમાં જે મૃત્તિકાદિ મૂલ ઉપાદાન કારણ છે તે માટીમાં યોગ્યતાપણે જે ઘટકાર્યની સત્તા છતી છે ઘટકાર્ય સત્તાથી રહેલું છે. તો જ કરાય છે કંઈ લાકડામાંથી ઘટ કરાતો નથી. માટે માટીમાં ઘટકાર્યની છતી સત્તા વિદ્યમાન છે તે પણ કર્મકા૨ક જાણવું.
તથા બુદ્ધિમાં ઘટકાર્ય વર્તે છે તો જ તેનાં ઉપાદાન કારણભૂત માટી અને નિમિત્તકારણભૂત દંડાદિ સામગ્રી કર્તા પ્રાપ્ત કરે છે તથા ઉપાદાનમાં નિમિત્તનું જ્યારે પુંજન કરે છે ત્યારે બુદ્ધિમાં રહેલું ઘટાત્મક કર્મકા૨ક કામ કરતું જણાય છે. બુદ્ધિમાં ઘટ કાર્ય કરવાની તીવ્ર ઇચ્છા છે તે માટે માટીનું અને દંડાદિ ઇતર કારણોનું જે રીતે ઘટ બને તે રીતે મુંજન આ જીવ કરે છે. માટે પણ કર્મ એ પણ કા૨ક છે.
તથા તુલ્યધર્મનું દેખવું. અર્થાત્ બીજા અન્ય ઘટ જેમ જલના આધાર બને છે તેમ આ વિવક્ષિત માટીમાંથી જો હું આવો ઘટ બનાવીશ તો જરૂર તેમાં પણ જલાધાર થશે જ. તેમ વિચારી ઘટકાર્યને મનમાં રાખીને પ્રયત્ન કરે છે. તે માટે પણ ઘટ એ કર્મકારક છે.
જેમ કોઈ આત્મા મોક્ષ એ પૂર્ણાનંદનું સ્થાન છે આમ સમજીને મોક્ષ પ્રાપ્ત કરવા માટે ઉદ્યમશીલ બન્યો. સિદ્ધાવસ્થા પ્રાપ્ત કરેલા સિદ્ધ પરમાત્માને શાસ્ત્રોથી દેખે. અને મનમાં વિચારે કે મારે પણ મારા આત્માનું આવું શુદ્ધ સ્વરૂપ પ્રગટ કરવું છે. આવો મનમાં સંકલ્પ કરવો સિદ્ધના જીવમાં જેવું સ્વરૂપ છે તેવું જ સ્વરૂપ મારામાં પણ છે આમ જોઈને પોતાનું સ્વરૂપ પ્રગટ કરવા વધારે ઉદ્યમ થાય માટે પોતાની સિદ્ધદશાનું જે લક્ષ્ય બુદ્ધિમાં આવ્યું તે પણ કર્મકા૨ક સમજવું.
