________________
૧૦૨
શ્રી દેવચંદ્રજી કૃત ચોવીશી ભાગ : ૨
તે કરણકારક. આત્માના પોતાના ગુણોની સંપત્તિનું આત્માને જે દાન કરવું અર્થાત પ્રગટ કરવું તે સંપ્રદાનકારક, દાતા એવો આત્મા, લેનાર પાત્ર પણ આત્મા, અને દેય એટલે આપવા લાયક ગુણસંપત્તિ પણ આત્મા, આમ આ ત્રણે ભાવોની અભેદપરિણતિ તે પણ સંપ્રદાનકારક જાણવું. ॥૨॥
વિવેચન :- આત્મ ગુણોની સાઘનામાં છએ કારક આત્મામાં ઘટે છે. તે વાત આ ગાથામાં સમજાવે છે ત્યાં પ્રથમ કારક કર્તાકારક છે.
(૧) આત્મા નામનું દ્રવ્ય જ પોતાની શુદ્ધતા પ્રગટાવવા રૂપ કાર્ય કરવામાં પરિણામ પામ્યું. પોતામાં રહેલું આત્મસ્વરૂપ પ્રગટ કરવાનું કામ આ આત્માએ જ આરંભ્યું છે આત્મા સ્વતંત્ર તત્ત્વ છે. તેથી તે કર્તાકારક થયું.
(૨) આ આત્માએ ઘણો પુરુષાર્થ કરીને પણ મેળવવા લાયક જે સિદ્ધસ્વરૂપ છે તે પોતાનામાં જ સત્તાગત રીતે છે. તેને જ પ્રગટ કરવાનું છે. તેના ઉપરનાં કર્મરૂપી આવરણો દૂર કરીને પોતાનું જ સ્વરૂપ પોતે પ્રાપ્ત કરવાનું છે તે માટે “સિદ્ધદશા” એ કર્મકા૨ક જાણવું.
(૩) ઉપાદાનપરિણામ ઃ ઉપાદાન કારણભૂત એવા આ આત્માના જે જે ગુણો છે તે ગુણોમાં પરિણામ પામવાપણું, સમ્યગ્નાન સમ્યગ્દર્શન સમ્યક્ચારિત્ર રૂપ રત્નત્રયીનો જે પરિણામ, તત્ત્વનો નિર્ધાર, તત્ત્વની જે પ્રબળ રૂચિ, તત્ત્વોનું જે સમ્યજ્ઞાન, તત્ત્વોમાં જે રમણતા તથા અહિંસકતા એટલે કે કર્મબંધના હેતુભૂત હિંસાદિમાં અપરિણનરૂપ, તત્ત્વસ્વરૂપનું યથાર્થભાસન, પરભાવદશાનું અગ્રહણ કરવું. પરભાવદશાનું અભોક્તૃત્વ, સ્વસ્વરૂપગ્રહણતા, સ્વસ્વરૂપભોક્તત્વ, પરભાવનું અ૨ક્ષણપણું સ્વસ્વરૂપની સાથે એકતા રૂપ તત્ત્વારાધનતા, ચેતનાસ્વરૂપ કાર્યની પ્રગટતાના અનુયાયીપણે વીર્યપ્રવર્તન આ સઘળુંય ઉપાદાન કારણ કહેવાય છે.
