________________
૨. વૃત્તોની વૈચિત્ર્યમય રચનાઓ.
રક્ત
-8191 ?
શાને માથા | ફાડ ને વાચ્યાણા શા | ને થા ફેવાં ? ભા!
×
×
એક
થયા
>
આકાશને
એ મ” | ત્રર્વાનને
X
સાદે | ભેદી
al,
ગાવા
×
હૈયાના કા | હિન્યને રે ત છ દેશ ઇસૂને ૐ સે જતાં શીઘ્ર વારે.
[ ૫૧,
પ્રસ્થાન, પુ. ૧૫ પૃ. ૬૭-૬૮. આ પતિએ સ્ખલન વિના ન જ વાંચી શકાય એમ હું નથી કહેતે પણ જણે અંતભંગ આવવાના છે એમ પડૅલેથી જાણ્યું . હેય તે જ પનમાં સ્ખલન ન આવે એમ મને જણાય છે. રસ્તામાં ખાડા છે એમ જતા હાઈએ ! ખાડામાં પગ મૂકીને પણ સહેલાઇથી ચાલ્યા જઈ શકીએ નહિતર ખાડામાં પગ પડી પ્રચકાય એના જેવું મને લાગે છે. તેમાં પણ ખાસ કરી કેટલીક પંકિત સરલ પ્રવાહમાં વહેતી હૈ!ય અને વચમાં કાઈ કિત એકાએક યતિભંગની આવે ત્યારે પ્રવાહ જરૂર સ્ખલિત થાય છે એમ મને લાગે છે; પછી કાણુ જાણું જૂતા સ`સ્કારાને લીધે મને એમ લાગતું હેાય તે !
પિંગલના નિયમમાં લેવાતી હવે એક છૂટની ચર્ચા કરી આ વ્યાખ્યાન અધ કરીશ. અક્ષરમેળ અને માત્રામેળ છન્દેને ફરક પરંપરાથી એ ગાતા આવ્યા છે કે અક્ષરમેળમાં ગુરુલઘુનાં થાને નિયત છે. તેમાં બે લઘુને સ્થાને એક ગુરુ કે એક ગુરુને સ્થાને મે લઘુ ન મૂકી શકાય—જેમ માત્રામેળમાં તાલ સાચવીને કરી શકાય છે તેમ. છતાં આવી છૂટા હાલ લેવાય છે. આ છૂટની ચર્ચા કરતાં એક વિવેક કરવાની જરૂર છે. પ્રેા. દાકાર કહે છે તેમ ગુજરાતીમાં ધૃણા અક્ષરે। પૂરા ખેાલતા નથી અને ત્યાં તે અક્ષર ને સ્વરપ્રાણિત કે સ્વરહીન ગણવાની છૂટ હાવી જોઈએ.
