________________
શ્રી પૃથ્વીચંદ્ર - અને ગુણસાગરનું સરલ - ચરિત્ર
દત્તકુમાર રાજાની આજ્ઞા માથે ચડાવે છે અને પોતાની ધર્મ બહેનના યોગ્ય સ્થાને વિવાહ કરવાનું વચન આપે છે. પછી તે કલાવતીના સ્વરૂપ પ્રમાણે ચિત્રપટ તૈયાર કરે છે. તે લઈને શંખરાજાના દરબારમાં આવે છે, અને શંખરાજાને ઉપર પ્રમાણે વાત કરે છે.
દત્તની વાત સાંભળીને રાજાને આશ્ચર્ય થાય છે અને તેની નજર ચિત્રપટ ઉપરથી ખસતી નથી. તે બોલી પડે છે, “વાહ! શું અદ્ભુત સ્વરૂપ છે, જાણે સાક્ષાત્ દેવી !” દર કહે છે, “દેવ, આપના જેવા પુરુષોત્તમ પામીને તે જરૂર દેવી થશે.”
“આ કેવી રીતે શક્ય બને ?” શંખરાજા અધીરા થઈને પૂછે છે. ત્યારે દત્તકુમાર કહે છે, “દેવ, શા માટે શક્ય નથી ? પોતાના ગુણવાન અને પરાક્રમી સ્વામીને છોડીને આ કન્યા રત્ન બીજા કોને આપવી? આપ જ તેને યોગ્ય છો, દેવ !”
દત્તની વાણી સાંભળી રાજાને સંતોષ થયો. દત્તની વાણીનો પરમાર્થ સમજનારા શંખરાજાના પ્રધાનો ઘણાં હતાં. તેમાંથી મતિસાગરમંત્રીએ રાજાને કહ્યું, “હે કૃપાનાથ ! આ દત્તકુમાર તો અમારાથી પણ ઘણા આગળ છે. અમે તો અહીં રહીને સ્વામીનું કાર્ય કર્યા કરીએ છીએ જ્યારે દતકુમાર તો પરદેશમાં જઈને સ્વામીનું કાર્ય કરે છે.”
સુમતિ મંત્રી બોલ્યા, “જે બીજાનું અહિત કરીને પોતાનો સ્વાર્થ સાથે તે અધમ છે, જે પારકાનું અને પોતાનું બંનેના હિત સાધે તે મધ્યમ છે. પણ ઉત્તમ જન તો એ છે જે પોતાના સ્વાર્થનો ભોગ આપીને અન્ય જનનું ભલુ કરે છે. આ દતકુમાર એવો ઉત્તમ જન છે.” આવી રીતે જુદા જુદા રાજમંત્રીઓ પોતાના અનેક મધુર વચનોથી રાજાના ઉત્સાહને વધારતા હતા તેમ જ દત્તને હાથ ધરેલુ કામ પાર પાડવા ઉત્તેજન આપતા હતા.
