________________
અમને વિનંતી કરી કે આ વિષયને સંબંધીત પડખા લિપિમદ્દ થાય તો જનસાધારણ પણ આ વિષયને સરળતાથી હૃદયગમ કરી શકે.
'
ડોક્ટર સાહેબનુ જીવન પણ ‘ ક્રમબદ્ધપર્યાય 'નુ' સ્વરૂપ સમજવાથી જ પરિ`િત થયું છે. જે તેમણે પોતાની વાત 'માં સ્પષ્ટ કર્યુ છે. મારી વિનતીના સ્વીકાર કરીને એમણે આ વિષય ઉપર ૫ જાન્યુઆરીની ૧૯૭૯ થી લખવાનુ ચાલુ કર્યું" અને ફેબ્રુઆરી, ૧૯૭૯ થી આત્મધર્મીમાં સપાદકીખના રૂપમાં આ લેખમાળા ચાલુ થઈ. ૯ ડિસેમ્બર, ૧૯૭૯ એ પ્રસ્તુત કૃતિ સંપૂર્ણ થઈ જે અત્યારે પુસ્તકના રૂપમાં જૈન સાહિત્યની અમૂલ્યનિધિ બનવા જઈ રહી છે.
ક્રમબદ્ધપર્યાયને સમજવામાં એકાન્ત નિયતવાદ તથા પુરૂષાથહીનતાનેા ભય સર્વાધિક બાધક તત્ત્વ છે. એકાન્ત નિયતવાદથી ભયાક્રાંત લોકો કહે છે -જો બધું નિશ્ચિત માની લેવામાં આવે તે લેાકમાં કાંઈ વ્યવસ્થા જ નહીં રહે. પછી અપરાધીને દંડ કેમ દેવાય ? કારણ કે તે સમયે તેનાથી અપરાધ ઘરના જ હતા તેથી થયા, એમાં અપરાધીને શા દોષ ?
આ પ્રકારે થોડાં લેાકાને વ્યયસ્થિત પરિણમન સ્વીકાર કરવામાં અવ્યવસ્થા દેખાય છે. પરંતુ જો સમગ્ર-પરિણમન વ્યવસ્થા ઉપર ગંભીરતાથી વિચાર કરવામાં આવે તો કાંઈ પણ અવ્યવસ્થા નહીં, પર ંતુ સુન્દરતમ વ્યવસ્થા ખ્યાલમાં આવશે.
જો અપરાધીથી ક્રમમાં અપરાધ થવા નિશ્ચિત છે, તા તેના ઈંડ ભાગવવા પણ તે નિશ્ચિત જ છે ? અજ્ઞાની · આમ જ થવાનું હતું'ની આડશ લઈને અપરાધ કરવાની છૂટ્ટી અે, પરંતુ દંડ મળવાના સમયે - દંડ મળવાના જ હતા ' એમ સ્વીકાર ન કરે તે એનાથી તેના ક્રમમાં થવા વાળા દંડ રાકાઈ નહીં જાય. જો કોઈના પરિણમનમાં હિંસાદિ પા નિશ્ચિત છે, તો એના ફળમાં તેના નરકાદિમાં જવાનું પણ નિશ્ચિત જ છે.
અપરાધ કરવા માટે એ અપરાધના નિશ્ચિત ક્રમ સ્વીકારી લે છે, પરંતુ ક્રૂડના નિશ્ચિત ક્રમ સ્વીકારતા નથી, પણ જ્યારે મેક્ષના પુરૂષાય કરવાની પ્રેરણા દેવામાં આવે તો કહે છે કે જ્યારે મેક્ષ થવાનું નિશ્ચિત જ
