________________
બાહ્ય કુંભક ત્યારે થાય છે, જ્યારે શ્વાસને ફેફસાંમાંથી બહાર કાઢી લીધો. નવો શ્વાસ લેતા નથી. બહાર શ્વાસ કાઢ્યા પછી, નવો શ્વાસ ન લઈએ એ વચગાળાનો સમય બાહ્ય કુંભકનો છે.
ક્રોધને રેચન વખતે બહાર કાઢ્યો... બાહ્ય કુંભક એ વાતને દૃઢ કરશે. અને એ પૃષ્ઠભૂ પર શ્વાસ લેતી વખતે ક્ષમાભાવ ભીતર લેવાશે.
મન્ત્રજાપ માટે આન્તર કુંભક મહત્ત્વનું લેખાય છે. શ્વાસ સમ હોવાથી ચિત્તવૃત્તિઓ સમ હોય... એ પૃષ્ઠભૂ પર મન્ત્ર જાપ ખૂબ જ ઊંડે ઊતરે છે.
જાપમાંથી ધ્યાનની દુનિયામાં જવાશે... આત્માનુભૂતિની દુનિયા.
‘રૂપ અતીન્દ્રિય તુજ તે, કહી શકે કહો કેણ ?' કોણ તારા એ સહજ રૂપને કહી શકે ? હા, તું જેમ યોગમાર્ગમાં આગળ વધીશ, તેમ તું અનુભવી શકીશ.
સમાધિ શતક
/
૧૬
