________________ 48 ભાવનામૃતI : અનુકૂળ મધ્યસ્થભાવ-પ્રતિકૂળ મધ્યસ્થભાવ ઉપદેશકોને પણ “સમપરિણામે ગહગહતાં' આ પંક્તિ દ્વારા તેમની જવાબદારી સમજાવવાનો પ્રયત્ન પણ કર્યો છે. જ્યારે પણ ઉપદેશકોને સુ-કુનો વિવેક કરવાની કે ઉન્માર્ગ-સન્માર્ગની ભેદરેખા સ્પષ્ટ કરવાની જવાબદારી ઉભી થાય - ફરજ પડે, ત્યારે તેઓએ પણ સ્વપક્ષના રાગ અને પરપક્ષના દ્વેષને આધીન બનીને કોઈનું સારાપણું કે ખરાબમણું બતાવવાનું નથી. પરંતુ સ્વપક્ષના રાગ અને પરપક્ષના દ્વેષથી ઉપર ઉઠીને હૈયાને સમભાવથી વાસિત કરીને - જીવો પ્રત્યેની એકમાત્ર હિતભાવનાથી સુ-કુનો કે ઉન્માર્ગ-સન્માર્ગનો ભેદ બતાવવાનો છે. કોઈનું ખરાબ કરવાની કે કોઈને હલકા ચીતરવાની નબળી મનોવૃત્તિ ક્યારેય પણ ન હોવી જોઈએ. જો એવા પ્રકારની મનોવૃત્તિ હોય તો ઉપદેશકને ભયંકર નુકશાન થયા વિના રહેતું નથી. પ્રભુએ ભવ્યાત્માઓના હિત માટે માર્ગ પ્રવર્તાવ્યો છે. આપણી દુકાન ચલાવવા કે આપણી નબળી ભાવનાઓને પોષવા નથી પ્રવર્તાવ્યો. નિર્દભ-નિઃસ્વાર્થ હિતભાવના સિવાયની તમામ નબળી ભાવનાઓ દુર્ગતિઓનો માર્ગ જ ખુલ્લો કરી આપે છે. - અહીં ઉલ્લેખનીય છે કે, સત્ય અને અસત્યનો વિવેક, સત્યનું મંડન અને અસત્યનું ખંડન તથા સત્યનો સ્વીકાર અને અસત્યનો ત્યાગ તો પૂર્વકાલીન અનેક મહાપુરુષોએ કરેલ છે. ભવિષ્યમાં પણ સિદ્ધાંતપ્રેમી જીવો એ કાર્ય કરશે જ. તે તમામ મહાપુરુષોએ એ અંગે પોતાની સ્પષ્ટ માન્યતા-અભિગમ જણાવ્યો છે અને સ્વરચિત ગ્રંથોમાં લખ્યું છે કે - અમે કોઈક સિદ્ધાંતને સાચો અને કોઈક સિદ્ધાંતને ખોટો કહીને, સાચાનો સ્વીકાર અને તેનું મંડન તથા ખોટાનો ત્યાગ અને તેનું ખંડન જરૂર કર્યું છે, પરંતુ તે રાગ-દ્વેષની પરિણતિને આધીન થઈને નહીં. પરંતુ વિવેકદૃષ્ટિથીમધ્યસ્થભાવથી પ્રેરાઈને જ કર્યું છે. એ મહાપુરુષોએ પોતાની આંતરિક વાતને પોતાના ગ્રંથોમાં શબ્દસ્થ પણ કરી છે. જે પૂર્વે પ્રથમ પ્રકરણમાં આપણે નોંધેલ જ છે. અહીં પણ જોઈશું -
