________________
સાચતા.
છેડે ન હોય તે સંપ્રદાયની જરૂર નથી. જીવનને અર્થ હોવાથી સંપ્રદાય જીવનને ખરો અર્થ સમજાવે છે એટલું જ નહિ પણ સંસારનું મૂળ અને સંસારને અંત બતાવે છે. અને બન્નેને જીવનના મુખ્ય હેતુમાં એક કરી બતાવે છે પણ આખું જગત પૂર્ણ છે તેથી સંપ્રદાયની શી જરૂર છે? સંપ્રદાય પૂર્ણનો વધારો કે સુધારો કરી શકે નહિ. પૂર્ણમાં સુધારો થાય તે તે પૂર્ણ કહેવાય નહિ. સંપ્રદાય સામાન્ય રીતે અપૂર્ણ રહે છે. તેનું ખાસ કારણ એ છે કે મૂળ પુરૂષે આત્મજ્ઞાન માટે જે સરળ પદ્ધતિ બતાવી હોય તેના દેહાંત પછી તે પદ્ધતિ બરાબર સમજાવનાર પુરૂષ કેટલીકવાર તે સંપ્રદાયમાં મળતું નથી અને તેથી આત્મજ્ઞાનને બદલે અજ્ઞાન વધે એવી રૂઢીઓ, ધારા, ધોરણ વિગેરે બહારની દ્રષ્ટીને લલચાવે એવા નિયમે દરેક સંપ્રદાયમાં ઉત્પન્ન થાય છે.
પાણી જમીન ઉપર ઢળવાથી કેટલાક જતુઓ ઉત્પન્ન થતા હોવાથી તે ઓછું ઢળવાની જૈન ધર્મમાં આજ્ઞા છે અને તે બાબતમાં એટલી બધી સંભાળ રહે છે કે એક જૈન કહેતા હતા કે “જુઓ, ધર્મ તે
૭૫
