________________
માન્યતા. સમભાવ વગર રાગદ્વેષ જ નથી અને રાગદ્વેષ ગયા વગર જે માણસે સત્યાગ્રહમાં જોડાય છે તે તેમાં લાંબે વખત રહી શકતા નથી. તેઓને મારામારી ગમે છે અથવા પિતાની ઈચ્છા પુરી ન થાય એટલે પિતાને દ્વેષ અંદર અંદર બીજા સત્યાગ્રહીઓ પ્રત્યે વાપરે છે. બધા ધર્મોમાં સર્વાત્મભાવ અથવા બીજા પ્રત્યે સમભાવની જરૂર માનેલી છે પણ તે સમભાવ, રાગદ્વેષ છોડયા વિના આવી શકતું નથી. સમાજમાં કઈ માણસને રાગદ્વેષ છોડવાની અનુકુળતા મળે છે પણ ઘણાને રાગદ્વેષ વધારવાની અનુકુળતા મળે છે. આ કારણને લઈને વ્યવહાર અને પરમાર્થની એકતા કરવી મુશ્કેલ પડે છે. છતાં જ્યાં સુધી તે કામ નહિ થાય ત્યાંસુધી પુરું જ્ઞાન થયું છે એમ કહી શકાય નહિ. તેને માટે બધા માણસ માટે બધે વખતે કામ આવે એવા નિયમ ઘડી શકાતા નથી. દરેક માણસે પિતાના સંજોગોનો વિચાર કરી, જ્યારે બે ત્રણ ફરજે એક સાથે આવી પડે ત્યારે બને ત્યાં સુધી ઉંચી ફરજે સ્વીકારીને ચાલવું એ માર્ગ મહાપુરૂષે બનાવી ગયા છે. એ વાત ભૂલી જવી ન જોઈએ કે સ્વભાવથી સંજોગો જીતવાના છે. તે મહાભારતનું યુદ્ધ આ કુરુક્ષેત્ર
