________________
માન્યતા. જે જે મહાત્માઓને ભગવાન મળ્યા છે તેમની દશા કાંઇક જુદા પ્રકારની હતી. ખરી રીતે આવા સત્યાગ્રહથી થોડીક શક્તિ વધે છે, આસુરી પ્રકૃતિનું જોર કાંઈક ઓછું થાય છે અને રાગદ્વેષ ઉત્પન્ન ન થાય તેા સંત્યની સાચી દિશા મળે છે.
જે મળ્યા પછી કાંઇ મેળવવાનું ન રહે તે મળે ત્યારે ભગવાન મળ્યા કહેવાય. સત્ય સમજવું મુશ્કેલ નથી પણ માણસનું માનેલું સત્ય સમજવું સુશ્કેલ છે. ખરૂ' સત્ય કાળથી અતીત છે. તે શેાધની શરૂઆતમાં મળી શકે તેવું છે. પણ માણસનું માનેલુ સત્ય કાળને આધીન હેાવાથી, હજારો વર્ષ સુધી થતી લડાઇઓને અંતે પણ મળતુ નથી, અને અંતે જે મળે છે તે શરૂઆતથી રહેલુ હાય તે મળે છે. કેાઇ એમ માને છે કે સાયન્સની નવી નવી શેાધે. થયાં કરે છે અને ભવિષ્યમાં શુ' નહિ અને તે કહી શકાય તેમ નથી તેથી હાલ કાઇ માન્યતા નકી કરી લેવી એ ઠીક નથી. આવી અચેાકસ માન્યતાની અસર એ થઇ છે કે સુધારા એટલે “ લડાઇ અને શાંતિ બન્ને માટે તૈયારી રાખવી અને જે જ્ઞાનથી વિષય સુખ વધે તેનેજ જ્ઞાન માનવું. ડારવીનના મત પ્રમાણે
૫૫
""
