________________
ફળને સ્વભાવ. કેટલાક માણસ કહે છે કે પુરૂષ બળવાન નથી પણ કાળ બળવાન છે કારણ કે ઘણે વખતે માણસ પિતાનું ધાર્યું કામ કરી શકતા નથી. પણ જે સુખ માટે વખત જોઈએ તે સુખ માટે વખતની જરૂર પડે છે અને જેને વખતની જરૂર પડે છે તે કાળની સતા નીચે દબાય છે. જેને પિતાના સુખ માટે કોઈ વસ્તુની કે વખતની જરૂર નથી તેને માટે કાળ બળવાન નથી પણ પુરૂષ બળવાન છે.
કોઈ માણસ શરીર છોડે છે એટલે પાછો થાય છે ત્યારે જૈન ધર્મમાં એમ લખવાનો રીવાજ છે કે પંચમ કાળ કઠણ છે અને ધરમ કરશે તે સુખી થશે એને અર્થ એ છે કે જેની વૃત્તિ આત્મા તરફ વળે છે તેને માટે આ કાળ કઠણ નથી પણ બહુ પિચે છે. આવી વૃતિથી કાળની દિશા ફરે છે અને સાચી દિશા મળે છે. તે દિશામાં કાળની ગતિ વિન કરતી નથી પણ મદદ કરે છે.
ખરી રીતે, મરણ પછીનું જીવન, આપણા સામાન્ય કાળથી માપી શકાય નહિ. તે માણસને સુખ હોય તે આપણું સો વર્ષ તેને સે કલાક જેવા લાગે
૪૧
