________________
કાળની ગતિ. એટલે સમતાથી દરેક વખતે દરેક જગ્યાએ તેને અનુભવ લઈ તેની કિંમત જાણે છે. બન્ને રીતે એક જ જવાબ આવે છે. ઘણા માણસો પોતાનો જીવભાવ ભૂલી શકતા નથી, તેથી તેમને માટે અંકગણિતની રીતે, યમ, નિયમ, પ્રાણાયામ, પ્રત્યાહાર, ધ્યાન વિગેરે કિયાની જરૂર છે. પણ જો કોઈને માત્ર સર્વત્ર સર્વદા આત્માને સ્વભાવ પિતાના જીવનમાં રહી શકતે હોય તે બીજ ગણિતની રીતે તેને જવાબ શરૂઆતમાં મળે છે. બન્નેમાં વૈરાગ્યની જરૂર છે અને બન્નેમાં એક જ જવાબ આવે છે. સાંખ્ય અને વેગ પ્રથક છે એવું બાળક બુદ્ધિવાળા માણસે કહે છે, પંડીતે તેને જુદા કરતા નથી. એક રીતે જે જીજ્ઞાસુ બરાબર સ્થિત થાય તે બન્નેનું ફળ લઈ શકે છે એવું ગીતાનું પ્રમાણ છે.
જે સત્તા તેજ આપે છે તે સત્તાને તેજની ગતિથી કે તેજની દિશાથી અસર થતી નથી એમ નવા સાયન્સવાળાએ પ્રયોગથી અને ગણતથી સિદ્ધ કર્યું છે. તે પ્રયોગ અંદરના અનુભવમાં લાગુ કરીએ તે જણાશે કે જો કે આપણા મનને ધર્મ, પ્રાણના ધર્મ
૨૫૪
