________________
કાળની ગતિ. જાય છે. તેની ગતિને તેજ આપનાર પદાર્થની ગતિ સાથે સંબંધ નથી. દ્રષ્ટાંત તરીકે, સૂર્યનું તેજ સામાન્ય રીતે આંહી સીધું આવે છે પણ સૂર્ય પોતે પિતાની ધરી ઉપર ગેળ ફરે છે. તેની પિતાની ગતિ, તેના તેજની ગતિ જેવી નથી. તેજની ગતિ હંમેશાં સરખી રહે છે પણ જે વચ્ચે કેઈ આકર્ષણવાળું ક્ષેત્ર આવે તે તેજની દિશા ફરી જાય છે. તારાનું તેજ આંહી આવતા સૂર્યના આકર્ષણ આગળ તેની દિશા ફરી જાય છે, તેથી જ્યાં તારા છે ત્યાં આપણને તે દેખાતા નથી પણ જ્યાં નથી ત્યાં દેખાય છે. આ પ્રયોગ ઈ. સ. ૧૯૧૯ના સૂર્ય ગ્રહણ વખતે થયે હતે. માણસેના પરસ્પર સંબંધમાં પણ, દ્રષ્ટીના કિરણેમાં મતલબી ભાવને લઈને, ખરા માણસો દેખાતા નથી.
રેડીઓ મારફત જ્યારે મુંબઈથી કઈ ગાયન બીજી જગ્યાએ ફેકવામાં આવે છે ત્યારે જે જગ્યાએ જેવી જાતનું સામું યંત્ર હોય ત્યાં આકર્ષણ ઉત્પન્ન કરેલ હોવાથી, તેજની ગતિ વળીને ત્યાં ભટકાય છે અને ગાયન સંભળાવા લાગે છે. આ નિયમથી માત્ર સમાન સંસ્કારવાળા માણસ એક બીજાની વાત સાંભળી
२४४
