________________
[ ૯૦ ] (૭) ભાવ ક્ષાપશમિકાદિ અથવા દ્રવ્ય પર્યાય છે, તેમાં અવધિ ઉત્પન્ન થાય તે ભાવધિ છે, ( ગાથામાં બે ચકાર છે, તે સમુચ્ચયના અર્થ માં છે, આ બતાવેલ જ સાત પ્રકારને અવધિજ્ઞાનને નિક્ષેપ છે, ર૯ છે હવે ક્ષેત્રપરિમાણ નામનું બીજું દ્વાર
ખુલાસાથી કહે છે. जावया ति समयाहारगस्स, सुहुमस्स पणगजीवस्स; ओगाहणा जहण्णा; ओहीखित्तं जहणतु ॥ नि० ३०॥
ક્ષેત્ર પરિમાણ તે જઘન્ય, મધ્યમ, ઉત્કૃષ્ટ ભેદથી ત્રણ પ્રકારનું છે, તે પ્રાયે આદિમાં જઘન્ય થાય છે, માટે તેજ પ્રથમ બતાવે છે, ત્રણ સમયમાં સૂક્ષ્મ નામ કર્મના ઉદયથી સૂક્ષમ પન્નક અનંતકાય વનસ્પતિનો જીવ ત્યાં ઉત્પન્ન થયા પછી આહાર કરીને જેટલી અવગાહનાની કાયા કરે, તેટલી અવગાહનાનું ક્ષેત્ર અવધિ જ્ઞાની જઘન્યથી દેખે, તેને પ્રગ આ છે કે અવધિજ્ઞાની આટલુંજ ક્ષેત્ર જઘન્યથી જાણે. •
આના સંબંધમાં સંપ્રદાયથી આવેલે અર્થ આ પ્રમાણે છે. योनन सहस्रमानो, मत्स्योमृत्वास्वकाय स्वदेशेयः; उत्पद्यते हि सूक्ष्मः, पन्नकत्वेनेह सग्रामः ॥१॥ मंहत्यचाच समये, सह्यायामं करोति च प्रतरं; संख्यातीताख्यागुल, विभाग बाहुल्यमानं तु ॥२॥ स्वकतनु पृथुत्व मात्र, दीर्घत्वेनापि जीव सामर्थ्यात् ; :
