________________
કાવ્યપ્રકાશ
૨
(સ. ૫૮) મન્નેમાંથી ઉત્પન્ન થતા વાક્યમાં હાય છે. બન્નેમાંથી ઉત્પન્ન થતા એટલે શબ્દ અને અર્શી મન્નેની શક્તિથી ઉત્પન્ન થતા.
૬૨
(સ. પટ્ટ) બીજા, પદ્મમાં પણ, હેાય છે.૩
‘પણ’ શબ્દથી વાકયમાં પણુ, એક અગે પહેરેલા ભુષણ વડે કામિનીની જેમ, પત્તુથી પ્રકાશતા વ્યંગ્ય વડે વાકચથી સૂચવવા ચેાગ્ય ભારતી પ્રકાશે છે. તેમાં પઢથી પ્રકાશ થતા ધ્વનિના ક્રમથી દાખલાઓ
૯૪ મિત્ર છે જેહના મિત્ર, શત્રુએ શત્રુ છે વળી,
દયાપાત્ર દયાપાત્ર, તે જન્મ્યા, તે જ જીવતા. ૭૩ [૧] અહીં ખીજા મિત્ર વગેરે શબ્દો, વિશ્વસનીયપણું નિયત્રણયેાગ્યતા સ્નેહપાત્રપણું વગેરે અથમાં પરિણામ પામેલા છે. ૯૫ ખલનાં ચિરતા દારુણ દેખાચે છે તથાપિ ધીરાનાં હૃદયવયસ્યે સન્માનેલાં કર્મ ન મૂઝાચે. ૫૪ [૨]
૯ર. ૯૭. ૫૬મા સૂત્ર સુધીમાં નેિ કાવ્યેના ૧૮ ભેદા કર્યાં. હવે એજ ભેદોના વધારે ભેદો દી દૃષ્ટિથી પાડે છે. કાનમાં જે વગ્ય સૂચિત થાય છે તે બે રીતે થઈ શકે. ૧ વાક્યમાં ૨ પદમાં. એ દૃષ્ટિથી ૧૮ વંદેના વિભાગેા કરતાં કહે છે કે ઉભયક્તિમૂલક ધ્વનિ તે માત્ર વાક્યમાં જ હાય છે એટલે એના આ દૃષ્ટિએ ભેદે થઇ શકશે નહિ. બાકીના ૧૭ પ્રકાર વાક્યમાં તા ય છે પણ ‘પદમાં પણ’ હાય છે. એ ૧૭ નેિ ભેદેશનાં દૃષ્ટાન્તા આગળ આવી ગયાં (૨૩ થી ૭ર) તે સઘળાંમાં વ્યંગ્ય વાક્યમાં સૂચિત થાય છે અને તેમના પદમાં સૂચિત થતા દાખલાએ પદ્મ સૂત્ર નીચેની વૃત્તિમાં આપેલા છે. એ રીતે આ ૧૭ પ્રકારના અમ્બે પ્રકારે થયા અને ઉભયશક્તિસૂલકના વિભાગે! ન થયા. એટલે આ દૃષ્ટિએ ધ્વનિ કાવ્યના કુલ ૭૫ પ્રકારા થયા. (જુએ ૫૯ મા સૂત્ર નીચેની વૃત્તિને છેલ્લે ભાગ ). ૯૪ —જેના મિત્ર મિત્રા છે, શત્રુએ શત્રુએ છે, દયાપાત્રો દયાપાત્ર છે તે જ જન્મીને જીવે છે. >
૯૫ લુચ્ચાઓના વ્યવહારા વયસ્યને અહુમત એવા ધીર પુરૂષાના
દારુણ દેખાય છે છતાં પણ હૃદયરૂપી વ્યવસાયે મૂંઝાતા નથી.
