________________
૧૧૩
પાંચમો ઉલ્લાસ આમાં કુતરાના જવાથી ઘેર ફરવાનું વિધાન થાય છે, તે ગોદાવરી તીરે સિંહની ઉપલબ્ધિથી ન ફરવાનું અનુમાન કરાવે છે. જે જે બીકનું ભ્રમણ છે તે તે ભયના કારણની નિવૃત્તિની ઉપલબ્ધિપૂર્વક છે, અને ગોદાવરી, તીર સિંહની ઉપલબ્ધિ છે તેથી વ્યાપકના વિરુદ્ધની ઉપલબ્ધિ થાય છે. ૧૦૦ આ વિષે કહેવાનું કેબીકણ પણ ગુરુના કે પ્રભુના હુકમથી, પ્રિયાના અનુરાગથી અને એવા બીજા કેઈક હેતુથી ભયકારણ હોય તે પણ ભમે એ રીતે અને કાતિ હેત. કુતરાથી બીતે પણ વિરત્વને લઈને સિંહથી બીએ નહિ એ રીતે વિદ્ધ પણ, અને ગોદાવરી તીરે સિંહની હયાતી પ્રત્યક્ષ કે અનુમાનથી નિશ્ચિત નથી પણ વચનથી,—અને વચનનું પ્રામાણ્ય નિયત નથી, શાથી જે અર્થની સાથે નિયત સંબંધ નથી એ રીતે–અસિદ્ધ છે. તો આવા હેતુથી શી રીતે સાધ્યની સિદ્ધિ થાય ! ૧૦૯તે જ રીતે “એછે રાગ કે' વગેરેમાં જ્ઞાપક તરીકે ચન્દન ખરી પડવું વગેરે લેવામાં આવે છે તે બીજા કારણથી પણ સંભવે છે, અને એથી આમાં જ નાનના કાર્ય તરીકે કહેવાયા છે. એ રીતે ઉપભેગમાં જ તે વ્યાપ્ત નથી, એથી તે અનેકતિક છે. ૧૦ વ્યક્તિવાદીએ પણ અધમ પદની સહાયતાવાળા એમનું [ઓઝે રાગ વગેરે પદોનું ] વ્યંજકત્વ કર્યું છે; અને આમાં
૧૦૬ આ વ્યંગ્યમાં અનુમાનને ઘટાડે છે–એટલે કે અનુમાનથી ગોદાવરી તીરે ન ભમવાને અર્થ સિદ્ધ કરે છે. આ મતે વ્યંગ્ય સ્વીકારવાની જરૂર નથી.
૧૦૭ આ મતનું ખણ્ડન કરે છે. જે હેતુથી અનુમાન કરવાનું છે તે હેતુ દુષ્ટ છે એમ સાબીત કરે છે. તે અનૈકાતિક છે, વિરુદ્ધ છે અને અસિદ્ધ છે. આવા દુષ્ટ હેતુથી સાચું અનુમાન થઈ શકે નહિ.
૧૦૮ એમ્બે રાગ વગેરે લેકમાં પણ અનુમાન ઘટતું નથી એમ સાબીત કરે છે
૧૦૮ વ્યંજનાવાદીને માટે તે બધા વ્યંગ્ય અર્થે કહાડવામાં દેશ નથી એ બતાવે છે.
