________________
(૪૪)
आशीविषो रंगवशीकरणेऽपि दक्षाः पञ्चाक्षनिर्जयपरास्तु न सन्ति मर्त्याः " ॥ १ ॥
મદોન્મત્ત હાથીના દાંતાને ચૂર્ણ કરવામાં સમર્થ, ભયંકર કેશરીસિંહને મારવામાં પ્રવીણ અને જેની દાઢમાં વિષ રહેલું છે એવા સર્પોને વશ કરવામાં ચતુર પુરૂષો સંસારમાં સેંકડો હોય છે, પરન્તુ પંચેન્દ્રિયાને સર્વથા પ્રકારે વિજય કરવામાં તત્પર કોઈ મનુષ્ય નથી.
આ વાતની પુષ્ટિમાં એમ પણ કહેવામાં આવ્યું છે કેઃ" तावन्नरो भवति तत्त्वविदस्तदोषो
मानी मनोरमगुणो महनीयवाक्यः । शूरः समस्तजनतामहितः कुलीनो यावद्धपी कविषयेषु न शक्तिमेति " ॥ १ ॥
મનુષ્ય જ્ઞાની, દોષ રહિત, માની, મનેાહરગુણવાળા, પૂજનીય વાકયવાળા, શૂરવીર, સમસ્ત લોકોના પૂજ્ય અને કુલીન ત્યાં સુધી ગણી શકાય છે, કે જ્યાં સુધી તે વિષયાસકત નથી. એટલે કે ઇંદ્રિયાબીન થતાંની સાથેજ સમસ્ત ગુણા દોષરૂપ થઈ જાય છે.
એ આશ્ચય થવા જેવું છે કે વિષયા, મનુષ્યને છેડે છે, પરન્તુ મનુષ્ય મરણુપર્યંન્ત પણ વિષયાને છેડતા નથી. આપણે એમ સમજીએ છીએ કે ‘ જગના તમામ જીવો સુખના અભિલાષી અને દુઃખના દ્વેષી છે,’ પરન્તુ જે આ વાત સથા ઠીક જ હાય તા, લગાર એ વિચારવા જેવું છે કે—શા માટે જગત્તા જીવા અપ્રાપ્ત વિષયને પ્રાપ્ત કરવા પ્રયત્ન કરતા હશે? શા માટે આટલાં આટલાં કો ઉઠાવતા હશે? શા માટે એકજ વિષયને માટે નહિ કરવાનાં કૃત્યો કરતા હશે ? શા માટે વાસ્તવિક સુખને આપવાવાળા ચારિત્રધમ થી ડરતા હશે ? એવા ઘણા મનુષ્યા જોવામાં આવે છે કે જેઓ સાધુની પાસે જવામાં ઘણાજ કરતા હોય છે. તેઓ વિચારે છે કે–રખેને મને ઉપદેશ
