________________
૧૩ મૌન અષ્ટક
[૯૭
જ્ઞાતા આમા છે, માટે ક્ત આત્મા છે. શુદ્ધ સ્વભાવ રૂ૫ આત્મામાં જ જાણવાનું છે, માટે આધાર પણ આત્મા છે. આત્મા જ્ઞાન રૂપ છે અને જ્ઞાન રૂપ વીર્ય વડે જાણવાનું છે, આથી આત્મા જ કરણ છે. શુદ્ધ-કર્મની ઉપાધિથી રહિત આત્માને જાણવાનું હોવાથી આત્મા જ કર્મ છે.
મુનિનું આ પ્રમાણે જાણવું એ જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્ર એ ત્રણે રૂપ છે. કારણ કે જાણવા રૂપ પ્રવૃત્તિમાં શુદ્ધ આત્માને બેધ એ જ્ઞાન છે, (બેધથી થત) આત્માના શુદ્ધ સ્વભાવને નિર્ધાર એ રુચિ છે, અને (રુચિથી થત) આચારને અભેદ પરિણામ એ આચાર છે. આથી મુનિને એવભૂત નયની દૃષ્ટિએ જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્ર એ ત્રણે એક સ્વરૂપ જ છે, જુદા નથી. મુનિના જ્ઞાનાદિ રત્નત્રયમાં અભેદ પરિણામ હોય છે. અર્થાત આ જ્ઞાન છે, આ દર્શન છે, અને આ ચારિત્ર છે એ ભેદ પાડી શકાતું નથી. એક સ્વરૂપ બની ગયેલા દૂધ-પાણીમાં આ દૂધ છે અને આ પાણું છે એ ભેદ ન પાડી શકાય. તેમ પ્રસ્તુતમાં નિશ્ચયનયથી મુનિના જ્ઞાનાદિરત્નત્રયને ભેદ પાડી શકતું નથી. પ પપ . પ્ર. ૪ ગા. ૨
૧૧'
