________________
१.४.६
२१
વિવરણ :- (1) આ સૂત્રમાં પણ યથાસંખ્ય (અનુક્રમે) એવો અર્થ પૂર્વ સૂત્રના વિવરણમાં દર્શાવ્યા
भुज् 'यथासङ्ख्यमनुदेश० (A)' न्यायने खाश्रयीने यछे.
(2)
दृष्टांत
(i) वृक्षाय
वृक्ष + डे
* 'ङेङस्यो० ९.४.६'
→
वृक्ष + य
* 'अत आः स्यादौ० १. ४. १' वृक्षा + य
= वृक्षाय |
-
* 'ङेङस्यो० १.४.६'
* 'समानानां तेन० १.२.२'
(iii) अतिजराय (iv) अतिजरात् * 'प्रात्यवपरि० ३.१.४७'जरामतिक्रान्तः = अतिजरा,
'गोश्चान्ते० २.४.९६' → अतिजर, शेष साधना उपर भुन्ज रवी.
(a) अतिजरसे -
अतिजर + ङे,
अतिजर + ङसि
(b) अतिजरसः - अतिजरसस्, * 'सो रुः २.१.७२ 'अतिजरसर्,
'जराया जरस् वा २.१.३'
(ii) वृक्षात्
→
-→
(3) ઞ થી જ પરમાં રહેલાં છે અને ત્તિ નો અનુક્રમે ય અને આત્ આદેશ થાય એવું કેમ ?
σε
वृक्ष + ङसि
वृक्ष + आत्
वृक्षात्।
'जराया जरस् वा २.१.३'
'रः पदान्ते० ९.३.५३'
अतिजरस् + ङे = अतिजरसे ।
अतिजरस् + ङसि = अतिजरसः ।
यहीं या राजवं } पूर्वसूत्रनी नेम नहीं पाए। अतिजर + ङे ने अतिजर + ङसि अवस्थामां ‘ङेङस्यो० १.४.६' अने ‘जराया जरस् वा २.१.३' मा उभयसूत्रोनी प्रवृत्ति थवानो प्रसंग छे. छतां 'जराया जरस् वा २.१.३' सूत्र ५२ तेभन 'कृताकृतप्रसङ्गी' होवाना अरागे नित्य होवाथी ते पूर्वे प्रवृत्त थशे अने तेथी अतिजरस् + ङे जने अतिजरस् + ङसि अवस्थामां ङे जने ङसि प्रत्ययो अ थी परमां न रखेवाथी या सूत्रथी તેમનો ય અને આત્ આદેશ નહીં થાય.
(4) प्रेटलाई पाणिनि व्यारागना अनुयायी जो अतिजर + ङसि अवस्थामां अतिजर नो अतिजरस् આદેશ કરવો એ પર અને નિત્યકાર્ય હોવા છતાં પૂર્વે ઞથી પરમાં રહેલાં સિ નો આત્ આદેશ કરે છે. તેથી તેમના भते अतिजर + आत् थशे. एवे या अवस्थामां तेजो 'सन्निपातलक्षण०' न्यायनी अनित्यता मानी अतिजर स्व३५ નિમિત્તનો તેના જ કાર્ય રૂપ આત્ આદેશને આશ્રયીને તિઞરસ્ આદેશ કરવા રૂપે ઘાત કરી અતિનરસત્ આવા પ્રયોગને પણ સ્વીકારે છે.
(A) સંખ્યા અને વચનને આશ્રયી સમાન એવા પૂર્વોત્તર પદોનો યથાસંખ્ય અન્વય કરવો.
