Page Text
________________
१.४.२९
૧૨૩
(लिङ्गा० स्त्री० प्रक० श्लो०४) पाहने अनुसारे स्त्रीलिंगमां वर्तता ई अरान्त ऊ अरान्त नामो होवाथी तेमनाथी પરમાં રહેલા હિત્ પ્રત્યયના આ સૂત્રથી રે વિગેરે આદેશ થઇ શકશે અને બીજા પક્ષે પણ સમુદાયના ધર્મનો તેના અવયવમાં આરોપ કરવા દ્વારા સમુદાય માટે વપરાતા શબ્દથી અવયવનો વ્યપદેશ (કથન) થઇ શકે છે. અર્થાત્ જેમ શરીરના અવયવભૂત હસ્તાદિમાં શરીરત્વ ધર્મનો આરોપ કરી તેનો શરીર રૂપે વ્યપદેશ થઇ શકે છે (એટલે કે હાથ વિગેરેને માટે જેમ શરીર શબ્દ વાપરી શકાય છે) તેમ પ્રસ્તુતસ્થળે તન્ત્રો વિગેરે સ્ત્રીલિંગ શબ્દોના અવયવભૂત - પ્રત્યયોમાં પણ તન્ત્રી વિગેરે સ્ત્રીલિંગ શબ્દોમાં રહેલા સ્ત્રીલિંગત્વ ધર્મનો આરોપ કરી સ્ત્રીલિંગ રૂપે વ્યપદેશ થઇ શકે छे. तेथी 'स्त्रियावीदूतौ यस्य तत् = स्त्रीदूत्' खाभ जडुव्रीहिना विग्रह प्रभाएंगे तन्त्री विगेरे शब्होने स्त्रीलिंग मेवा ई કાર- કાર સંભવી શકવાથી તેમનું સ્ત્રીવત્ રૂપે ગ્રહણ થઇ શકતા સ્ત્રીવૃત્ એવા તેમનાથી પરમાં રહેલા ઽિપ્રત્યયના આ સૂત્રથી રે વિગેરે આદેશ થઇ શકશે.
(2) दृष्टांत -
(i) नद्यै
* ‘स्त्रीदूतः १.४.२९'
* 'इवर्णादे० १.२.२९'
* 'सो रुः २.१.७२'
* 'र: पदान्ते० १.३.५३'
* 'स्त्रीदूतः १.४.२९'
* 'इवर्णादे० ९.२.२१ '
* 'सो रुः २.१.७२'
* 'रः पदान्ते० १.३.५३'
नदी + ङे
नदी + दै
नद्य् + दै
→
→
कुरु + डे
कुरु + दै
कुर्व् + दै
(ii) नद्या:
= नद्यै।
= नद्याः ।
= FET:1
= नद्याम् । लक्ष्मी शब्हनी साधना उपर प्रभाएगे समन्न्वी ने कुरु शब्हने कुरोरपत्यं स्त्री आम स्त्री अपत्य अर्थभां 'दुनादिकुर्वित्० ६.१.११८' सूत्रधी ञ्यः (य) प्रत्यय लागता तेनो 'कुरोर्वा ६.१.१२२' सूत्रथी सोप थया जाह ‘उतोऽप्राणिन० २.४.७३' सूत्रथी स्त्रीलिंगनो ऊङ् प्रत्यय लागी निष्पन्न कुरुः शब्दना प्रयोगो (v) कुर्वे (vi) कुर्वाः (vii) कुर्वाः (viii) कुर्वाम् भावा थशे.
(v) कुर्वे
(vi) कुर्वा: कुरु + ङसि
=
नदी + ङसि
नदी + दास्
नद्य् + दास्
नद्यार्
नद्या:
(iii) नद्या:
कुरु + दास्
कुर्व् + दास्
कुर्वार्
कुर्वाः
=
नदी + ङस्
नदी + दास्
नद्य् + दास्
नद्यार्
नद्या:
(vii) कुर्वा
(iv) नद्याम्
कुरु + ङस्
नदी + ङि
नदी + दाम्
नद्य् + दाम्
(viii) कुर्वाम्
कुरु + दास्
कुर्व् + दास्
कुर्वार्
कुर्वाः
कुरु + ङि
+
कुर्वे ।
कुर्वाः ।
कुर्वाम् ।
कुर्वाः ।
=
वधू, ब्रह्मा बन्धुरस्य = ब्रह्मबन्धु ने उतोऽप्राणिन० २.४.७३' थी ऊङ् प्रत्यय लागता ब्रह्मबन्धू, वर्षासु भवतीति क्विप् = वर्षाभू, लक्ष्मीमतिक्रान्ताऽतिक्रान्तो वा = अतिलक्ष्मी, अतितन्त्री, अतिवधू खा जधा शज्होनी साधना
कुरु + दाम् कुर्व् + दाम्
↓
=
| SR No. | 023416 |
| Book Title | Siddhahemchandra Shabdanushasan Gujarati Vivaran Adhyay 01 04 |
| Original Sutra Author | Hemchandracharya |
| Author | Prashamprabhvijay |
| Publisher | Syadwad Prakashan |
| Publication Year | 2012 |
| Total Pages | 564 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati & Book_Devnagari |
| File Size | 36 MB |