________________
૬.૪.૨૧
૯૯
(3) આ સૂત્રમાં સ્ત્રી શબ્દ સિવાયના TM કારાન્ત-૩ કારાન્ત શબ્દોનો જ અંત્ય વર્ણ જોઇએ એવું કેમ ?
r
(a) વૃક્ષો
(b) નો
(C) વઘ્નો
वृक्ष + औ
વૃક્ષો
नदी + औ
वधू + औ
* ‘વર્ષાવે૦ ૧.૨.૨૨’ → નવ્ + ઓ
वध्व् + औ વ્રુધ્ધો
નઘો!
=
આ ત્રણે સ્થળે વૃક્ષ વિગેરે શબ્દો રૂ કારાન્ત-૩ કારાન્ત ન હોવાથી આ સૂત્રની પ્રવૃત્તિ ન થઇ.
* ‘પેલો ૨.૨.૧૨' →
=
(4) TM કારાન્ત-૩ કારાન્ત શબ્દના અંત્યનો પ્રત્યયની સાથે જ અનુક્રમે રૂ અને ૐ આદેશ થાય એવું કેમ ?
૪
* ‘તો ૪ઃ ૨.૨.૭૨’
* ‘ર; પાત્તે ૧.રૂ.રૂ’
(a) મુનિ:
=
मुनि + स
मुनिर्
મુનિઃ ।
(b) સાધુ:
साधु + सि
साधुर्
સાયુઃ ।
અહીં મુનિ અને સાધુ શબ્દથી પરમાં ઔ પ્રત્યય ન હોવાથી આ સૂત્રથી ર્ફે અને ૐ આદેશ ન થયા.
(5) શંકા :- સહિ અને પતિ શબ્દથી પરમાં રહેલા સપ્તમી એકવચનના ઙિ પ્રત્યયનો જ્યારે ‘વાસવિપતે૦ ૧.૪.૨૬' સૂત્રથી ઓ આદેશ થાય ત્યારે તે મો પ્રત્યય સહિ અને પતિ શબ્દના રૂ થી પરમાં છે, તો કેમ આ સૂત્રથી સદ્ધિ-પતિ શબ્દના અંત્ય રૂ નો એ પ્રત્યયની સાથે મળી ફ્ આદેશ નથી થતો ?
સમાધાન – જો તે ત્તિ પ્રત્યયનો 'વનસહિપતે ૧.૪.૨૬' સૂત્રથી ઓ આદેશ કરી ફરી આ સૂત્રથી આદેશ જ કરવાનો હોય તો પ્રક્રિયાકૃત લાઘવાર્થે ‘વાસવિપતે૦ ૧.૪.૨૬' સૂત્રમાં જ ઑ ને બદલે ફૂં આદેશ દર્શાવ્યો હોત. તેના બદલે અે આદેશ દર્શાવ્યો છે તે વિધાન સામર્થ્યથી જ આ સૂત્રથી સદ્ધિ-પતિ શબ્દોના અંત્ય રૂ ની સાથે તે માઁ નો ર્ફે આદેશ નહીં થાય. તેથી વિ +હિ અને પતિ +ઽ અવસ્થામાં ‘વનસવિપતે ૬.૪.૨૬' → લિ +ો અને પતિ +ઓ, આ ‘વર્ષાવેલ્વે૦ ૧.૨.૨' → સમ્ + +મો
सख्यौ भने पत्य्
= પત્યા પ્રયોગ થશે.
=
