________________
-પુરાવચન– સંસરણશીલ-અસિધ-આત્માને એક દેહ છોડયા પછી અવશ્યમેવ દેહાન્તર સમ્બન્ધ રહે છે, જ્યારે સિદ્ધ-આત્માને દેહમુક્તિ પછી દેહાન્તર સ્થિતિ રહેતી જ નથી.
આત્મા વિનાને કેવળ દેહ સ્મશાન ભણી લઈ જ પડે છે. જ્યારે દેહ વિનાને કેવળ આત્મા–સિધ્ધાત્મા સ્વયં ઊર્ધ્વગતિ સમાપન-સિધ્ધશિલા-પ્રતિષ્ઠિત બની જાય છે.
જે ભાષાને દેહ ગણાવી શકાય તે ભાવને આત્મા ગણાવી શકાય. આત્માનું સ્વતા કેઈ રૂ૫-આકાર નથી તેમ ભાવને પણ કેઈ આકાર નથી. ભાષા દ્વારા ભાવ અભિવ્યક્ત થાય છે, દેહદ્વારા જેમ આત્મા. દેહમાંથી આત્મા દૂર થયા પછી દેહની-કલેવરની શી કિંમત? તદ્રત ભાવની સાથે તાલ ન મિલાવતી ભાષાની પણ શી કિંમત?
યદ્યપિ પરમાર્થથી વિચારીએ તે જડ-ચેતન બને ત એકાને સર્વથા ભિન્ન જ છે, જેમ ભાષા અને ભાવ! આમ છતાં વ્યવહારથી વિચારીએ તે સંસારસ્થ દેહસબધ્ધ આત્મા તે જડ-ચેતનના સુભગ સમન્વયાત્મક છે. એકબીજા થી જુદા જુદા રહેતા બારાખડીના અક્ષરે, વ્યવસ્થિત ગોઠવણીથી ભાષારૂપ બની ભાવુકેને દેહવિમુક્ત આત્માના વિવેકનું ભાતું પૂરું પાડે છે.
20]
