________________
૧૪૮
આત્મવિજ્ઞાન ભદ્રજીની રૂઢિ જેટલી રૂદ્ધિ પ્રાપ્ત કરવાના લક્ષ્યવાળે નથી. એનું લક્ષ્ય છે એ જ છે કે રૂદ્ધિ મળે કે ન મળે પરંતુ કદાચ મળી જાય, અને જરૂરીયાત કરતાં ય વધુ મળી જાય તે શાલિભદ્રજીના સંસ્કાર મારામાં ઉત્પન કરાવે તેવા મળજે. આવા પ્રકારના લક્ષ્યવાળા અને ભાવનાવાળાને પ્રાપ્ત થતાં રૂદ્ધિ–બળ વગેરે તે “પુણ્યાનુબંધિ”નાં ગણાય. અને તે પ્રશસ્ત ગણાય. જ્યારે એથી વિપરીત લક્ષ્ય અને ભાવનાવાળાને પ્રાપ્ત થતાં રૂદ્ધિ બળ વગેરે તે “પાપાનુબંધિ પુણ્ય નાં બણાય. અને તે પુણ્યને અપ્રશસ્ત ગણાય. જેમ પાપના ઉદયવાળી દીન-દુઃખીઓ તે અનુકંપાને પાત્ર છે, તેમ પાપાનુબંધિ પુણ્યના ઉદયવાળા છે પણ જ્ઞ નીઓની કષ્ટિએ અનુકંપાને જ પાત્ર છે. કારણ કે તેવા બિચારાઓની આ સુખ સમૃદ્ધિ તેમના મનુષ્યપણાને નિષ્ફળ બનાર્થી દુર્ગતિમાં લઈ જાય છે. આવા જ શેડાં ઘણાં કઈ પરમાર્થનાં કાર્યો કરે તે પણ તેમાં તેઓનું લય, કીર્તિ – મોટાઈ કે કઈ ભૌતિક લાલસાવાળું હોઈ તેમના આત્મહિતને માટે નહિં થતાં તે પણ પુનઃ “પાપાનુબંધિ પુણ્ય નું સર્જક બને છે.
આ રીતે પુણ્યના અનુબંધવાળા અને પાપના અનુબંધવાળા એમ બે પ્રકારના પુણ્યનું સ્વરૂપ જણાવ્યું. હવે પુણ્યના અનુબંધવાળા અને પાપના અનુબંધવાળા એમ બે પ્રકારના પાપકર્મનું સ્વરૂપ વિચારીએ.
જીવનમાં સુવિહિત ધર્માચરણ ન હોય, યા અલ્પપ્રમાણમાં હોય, પરંતુ ધર્મ-પ્રવૃત્તિના બદલે સાંસારિક
