________________
દાન. પ્રકરણ ૧ કોઈ પણ દરદથી પીડાતા હોય, કોઈ પણ દરદને લીધે દુઃખી હોય, પડીને બેભાન થઈ ગયો હોય વગેરે કોઈ પણ જાતના દુઃખદરદમાં સહાય કરવી તે પણ શ્રમદાન જ છે.
અતિથિ ઘેર આવેલ હોય તેને ભેજનપાણી તથા સુવાની સગવડ આપવી એટલેથી જ અતિથિ સેવા પતી જતી નથી. પરંતુ અતિથિ અજા હોય તેને રસ્તાની માહિતી આપવી, એટલું જ નહિ પણ જરૂર પ્રમાણે તેની સાથે જઈને તેને મકાન, રસ્તો બતાવ, તેમ જ તેનું બીજુ જે કાંઈ કામ હોય તે કરી આપવું તે સર્વને અતિથિ સેવામાં સમાવેશ થાય છે.
તે જ પ્રમાણે રસ્તે જતાં કોઈ અજાણ્યો અમુક રસ્તો કે મકાન ક્યાં આવ્યું તે પૂછે તે તેની સાથે જઈ તેને તે રસ્તે કે મકાન બતાવવું તે શ્રમદાન છે.
એ પ્રમાણે કોઈ પણ મનુષ્યને જરૂર હોય તે પ્રમાણેની તેને જાતમહેનતથી સહાય આપવી તે શ્રમદાન છે:
જ્ઞાનદાન કોઈને પણ વિદ્યા ભણાવવી, જ્ઞાન આપવું તે જ્ઞાનદાન છે. જ્ઞાન પણ બે પ્રકારના છે–(૧) સાંસારિક અથવા વ્યવહારિક અને (૨) ધાર્મિક.
નિશાળ, વિદ્યાપીઠ (કોલેજ)માંનું જ્ઞાન તે સંસારિક અથવા વ્યવહારિક જ્ઞાન છે. અને ધર્મતત્ત્વોનું, સિદ્ધાંતનું, આધ્યાત્મિક જ્ઞાન આપવું તે ધાર્મિકજ્ઞાન છે.
સંસારના અનેક જાતના વ્યવહારનું જ્ઞાન કે વ્યવહારમાં ઉપયોગી થતું જ્ઞાન તે વ્યવહાર જ્ઞાન છે. અત્યારની નિશાળમાં તથા જુદી જુદી કોલેજો જેવી કે આર્ટસ કોલેજ, લે કોલેજ, સાયન્સ કોલેજ, એજીનીઅરીંગ કોલેજ, મેડીકલ કોલેજ વગેરે કોલેજોમાં અપાતું જ્ઞાન તે વ્યવહાર જ્ઞાન છે.
