________________
૨૮૮
હાન અને શીળ
અત્યાર સુધી તેણે આત્માના સ્વાધીન ગુણોનું જે વર્ણન સાંભળ્યું હતું, સિદ્ધોને અપૂર્વ સુખની કથા શ્રવણ કરી હતી તથા આત્મિક આનંદની બાહ્ય શોભા જાણી હતી, તે સ્વાધીનતા અને સાચે આનંદ મને કેવી રીતે પ્રાપ્ત થાય એ ભાવના અંતરમાં રાખી ભેદ વિજ્ઞાન દ્વારા આત્મા અનામાના પૃથક પૃથક લક્ષણ ધ્યાનમાં લે છે. સંસારને રાગ ઘટતે જઈ આત્મિક આનંદની સ્વચ્છતા પ્રતિ દિલનું આકર્ષણ વધતું જાય છે.
આ દશામાં આ જ્ઞાની જીવને ચાર આવશ્યક હોય છે. એક તે એ કે સમયે સમયે તેના ભાવ અનંતગુણ વિશુદ્ધ થતા હેય છે, બીજું એ કે કર્મોની સ્થિતિ સમયે સમયે ઘટતી જાય છે, ત્રીજો એ કે સાતવેદનીય આદિ પુણ્ય પ્રકૃતિને ગેળ, ખાંડ, સાકર તથા અમૃત સમાન રસ સમયે સમયે બાંધે છે તથા ચોથો એ કે અસાતાવેદનીય આદિ પાપ પ્રકૃતિને રસ હલાહલ વિષ સમાન હતો તે કાંજીરૂપ બની જાય છે. વાસ્તવમાં સ્વચ્છ ભાવોને આટલો મોટે પ્રભાવ હોય છે.
આ જીવ પુણ્યનો ખજાને એકઠો કરે છે અને પાપ પ્રકૃતિને રસ દબાવે છે. આ વીર એકચિત્ત થઈ મિથ્યાત્વ તથા અનંતાનુબંધી કષાયો વશ કરવામાં તલ્લીન છે, ધન્ય છે આ વીરને જે પરમ પુરૂષાર્થ કરી પિતાની આત્મોન્નતિ વૃદ્ધિગત કરતો સંતે મેળવે છે અને નિજાનંદી નગરની ભૂમિ પર પહોંચવા પૂર્ણ સાહસ કરે છે.
આ વીર આત્મા પરિણામની વિશેષ ઉન્નતિ કરી રહ્યો છે, જેના નિમિત્તથી સમ્યફદર્શનને બાધક શત્રુઓની જડ ઢીલી પડે છે.
* અધકરણલબ્ધિમાં સંભવિત વિશુદ્ધિ કરી હવે એ અપૂર્વકરાણમાં
અપૂર્વકરણ–જે અધ્યવસાયના યોગે પહેલાં નહિ કરેલા એવા (૧) ગુણશ્રેણી નિર્જરા, (૨) ગુણસંક્રમણ, (૩) સ્થિતિઘાત, (૪)
