Page Text
________________
સામાજિક સ્થિતિ
૧૬૭
ઉપર્યુક્ત અટકો પૈકીની ઘણી વમાન સમયમાં અટકે અમુક ધમ કે જ્ઞાતિના લોકોમાં પ્રયાાતી જોવા મળે છે. જેવી કે શ્રેષ્ઠી, સંધવી, પારેખ, શાહ, દોસી વગેરે. આ અટકો સામાન્ય રીતે જૈન સમાજમાં વધુ જાણીતી છે, જ્યારે દીક્ષિત, પંડિત, જોશી, રાવળ, આચાય, મહેતા, ભટ્ટ વગેરે અટકા હિન્દુ સમાજમાં મુખ્યત્વે બ્રાહ્મણામાં છે. મહેતા, પારેખ જેવી અટકો વૈશ્યામાં પ્રચલિત હોય છે, જ્યારે ‘સાઢલ' અટક રાજપૂત લેાકેામાં પ્રચલિત જોવા મળે છે.
૭. સ્ત્રીઓની સામાજિક સ્થિતિ :
ચૌલુકયકાલીન અભિલેખાને આધારે માહિતી પ્રાપ્ત કરવી એ જરા કઠિન કાય સ્થિતિનું સ્પષ્ટ ચિત્ર જાણવા મળતુ નથી એમ શિલાલેખા અને તામ્રપત્રાને આધારે મળતી પ્રમાણે આપી શકાય :
તત્કાલીન સ્ત્રીઓની સ્થિતિ વિશે છે. અભિલેખાને આધારે સ્ત્રીઓની છતાં કેટલાક પ્રતિમાલેખા તેમજ માહિતીનું પૃથક્કરણ અહીં આ
(૧) સમાજમાં સ્ત્રીઓનુ` સ્થાન : ચૌલુકકાલમાં સમાજનું વલણ વધુ સંકુચિત થતું જણાય છે. અગાઉ જોયુ` તેમ આ સમયમાં જ્ઞાતિ પેટાજ્ઞાતિઓમાં પરિવન પામી જેના લીધે કૌટુ ંબિક જીવન તથા રીતરિવાજોમાં વધુ સંકુચિતતા આવી, જેને સીધા પ્રભાવ સ્ત્રીઓના જીવન પર પડ્યો. એએની સ્થિતિ સમાજમાં વધુ સંકુલ બની; જોકે કોઈ કોઈ સ્ત્રીએ જાહેર સામાજિક કાર્યોમાં ભાગ લેતી જોવા મળે છે. રાજ્યની ગંભીર બાબતા માટે તેમની સલાહ પણ લેવામાં આવતી હતી; જેમકે મીનળદેવી, અનુપમાદેવી, વગેરે. મીનળદેવી રાજમાતા તરીકે પણ સત્તા ધરાવતી હતી. સિદ્ધરાજના રાજકીય ઉધ્યમાં મીનળદેવીને ફાળા નોંધપાત્ર હતા. રાજસત્તાની રૂએ એણે સિદ્ધરાજ દ્વારા કેટલાક કરવેરા માફ કરાવ્યા હતા, જે ઇતિહાસની એક નોંધપાત્ર હકીકત છે. તેજપાલની પત્ની અનુપમાદેવીની પણ સલાહ લેવામાં આવતી હતી. એની કુશળ મુદ્ધિને કારણે ચૌલુકયકાલ દરમ્યાન ગુજરાતમાં અસંખ્ય ધાર્મિક . સ્થાપત્યા બધાયાં હતાં જેમાંનું આણુનું ભ્રૂણવસિંહ કલાના ઉત્તમ નમૂનારૂપ છે, પણ આવી રાજમહિલાઓ અપવાદરૂપ જણાય છે. મોટા ભાગની સ્ત્રીઓનું જીવન ઘરની ચાર દીવાલા વચ્ચે જ પૂરું થતું જણાય છે.
સ્ત્રીઓના સામાજિક અધિકારા નહિવત્ હોવાનું પ્રતીત થાય છે. અલબત્ત, એમને ધાર્મિક અધિકારા વિશેષ હતા જ. સમાજના દરેક વર્ગની સ્ત્રીએ પૂ દાન કરી શકતી હતી. સ્ત્રીએ તીથયાત્રા કરી શકતી હતી. ૧૫ વિધવા સ્ત્રીઓ પુનઃલગ્ન
| SR No. | 023317 |
| Book Title | Gujaratna Chaulukya Kalin Abhilekho |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Varsha Gaganvihari Jani |
| Publisher | Lilaben K Jani |
| Publication Year | 1991 |
| Total Pages | 362 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 36 MB |