________________
( ૧૩ર ) આત્માના અખંડ આનંદનો અનુભવ કરવા ભાગ્યશાળી બને છે. જે સંજમ લેવા પુરૂષાર્થ ફેરવે છે તે કાર્ય સિદ્ધ થાય છે, પરંતુ પુરૂષાર્થ ફેરવવું બહુ દુષ્કર છે. કેમકે પ્રથમના ત્રણ કારણ મળ્યા પછી શું કારણ મળી શકે. તે કારણે આ પ્રમાણે –
મેક્ષનાં ચાર અંગ ઉત્તરોત્તર વિશેષ દર્લભ છે.
હે આત્મા ! તું બરાબર દીર્ઘદ્રષ્ટિથી ખુબ ઉંડો વિચાર કરી લેજે. ઉપર બતાવેલ ક્રમ વિના અર્થાત્ મનુષ્યભવ, ધર્મનું સાંભળવું, ધર્મ ઉપર શ્રદ્ધા, અને છેવટ સંજમમાં વીર્ય ફેરવવુંઆ ચાર બાબત ભેગી થયા વિના આ સંસારમાંથી તરવું બહુજ મુશ્કેલ છે. જે આ ચારે વસ્તુ બરાબર ભેગી થઈ તો તું પણ શીધ્ર સિદ્ધિસુખને અખંડ આનંદ પ્રાપ્ત કરી શકીશ. એક એક વસ્તુ ઉતરોત્તર બહુજ દુર્લભ છે. સૂત્રકાર મૂળસૂત્રમાં તેની દુર્લભતા બતાવતા સતા કહે છે –
चत्तारि परमंगाणि, दुल्लहाणि य जंतुणो।। - માધુરં સુ સસ્થા, નખંમ જ વરિષ્ઠ ? //
જીવને મોક્ષ ગમન કરવા માટે આ ચાર અંગ બહુજ દુર્લભ છે. પ્રથમ મનુષ્યપણું દશ દ્રષ્ટાંત કરી દુર્લભ તે પ્રથમ બતાવી ગયા છીએ. મનુષ્યપણું પ્રાપ્ત થયા પછી ધર્મશ્રવણ કરવું બહુ દુર્લભ છે. તે કાઠિયા વિગેરેનું સ્વરૂપ પ્રથમ કહી ગયા છીએ. તે તમામને હઠાવી ધર્મશ્રવણ કદાચ કર્યું તે પણ તેમાં શ્રદ્ધા થવી બહુ દુર્લભ છે. શ્રદ્ધા થયા પછી પણ સંજમમાં વીર્ય ફેરવવું તે તે અત્યંત દુર્લભ છે. આ તમામ સામગ્રી ભેગી થાય ત્યારે સિદ્ધિપુરીમાં જઈ શકાય. તે હે ચેતન ! હે આત્મા! તારે સિદ્ધિસ્થાનના અનંત સુખની જે ચાહના હોય અને તે સંસા
