________________
કુનેહભરી કોઠાસૂઝ
ભારતમાં જે રાજપરંપરા ચાલી, એમાં હિન્દુ રાજવીઓ ઘણા મોટા પ્રમાણમાં થવા પામ્યા. એ પરંપરામાં થોડા મુસ્લિમ નવાબો પણ થયા. પરંતુ ધર્મ અને સંસ્કૃતિને નેવે મૂકીને એમણે હિન્દુઓ કે મુસ્લિમોના જ અંગત હિતને પ્રધાનતા આપીને રાજ્ય ચલાવ્યું હોય, એવું ઓછું જોવા મળે છે. હિન્દુ અને નવાબી રાજાઓ બંને જાતની પ્રજા પર વાત્સલ્ય વહાવતા રહીને રાજ્ય કરતા રહ્યા હતા, એથી આજેય એમના નામકામ લોકજીભે રમતાં જ રહેલાં જોવા મળે છે. કુનેહભરી કોઠાસૂઝ ધરાવતા આવા જ એક રાજવી તરીકે ગોંડલ રાજવી બાપુ ભગતસિંહજીનાં નામકામ આજેય અવિસ્મરણીય ગણાય છે. તેઓ એવી કુનેહપૂર્વક બંને પ્રજાના હિતને જ મુખ્યતા આપતા, એથી હિન્દુપ્રજા એમને હૈયાના સિંહાસને પધરાવતી એમ મુસ્લિમોનાં મનમાંય એમનું માનનીય સ્થાનમાન રહેવા પામતું.
ગોંડલ રાજ્યમાં હિન્દુ-મુસ્લિમ બંને પ્રજાનો વસવાટ હતો, બંનેની ધાર્મિક લાગણીઓ ટકરાય, એવી ઘટનાઓ અવારનવાર ઉપસ્થિત થતી, ત્યારે બંનેનાં મન સચવાય અને ટકરામણ પણ ટળી જાય, એવી કુનેહ દાખવીને બાપુ કઈ રીતે સમાધાનનો વચલો રસ્તો કાઢતા, એને સૂચવતી એક બે ઘટનાઓ જાણવા જેવી છે.
ગોંડલમાં મંદિરો હતાં, એમ મસ્જિદોય હતી. મંદિરો આરતી ટાણે ઘંટનાદથી ગુંજી ઊઠતાં, તો મસ્જિદોના મિનારેથી બાંગનાં બ્યુગલો ધ્વનિત
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૪
૭૯
