________________
મને તમારા પ્રતાપે મળવા પામ્યો, એનો આનંદ હું વ્યક્ત કરી શકું એમ નથી. તમે અહીં રહ્યાં અને તમારા આ દીકરાએ કડક પથ્યપાલનપૂર્વક ઔષધોપચાર કર્યો, તો કોઢીકાયા પણ આજે કંચનવર્ણ બની જવા પામી, આવો આયુર્વેદનો અજબગજબનો ચમત્કાર સૌને જોવા મળ્યો.
વૈદ્યરાજનાં આ વચન સાંભળતાં મા-દીકરાનું હૈયું ભરાઈ આવ્યું અને એમની આંખેથી આંસુધાર વહી નીકળી. ગગદ કંઠે મા-દીકરાએ બોલવાની શરૂઆત કરી : આ બધો આપનો જ ઉપકાર ગણાય. દર્દીને આપે હમદર્દી આપી, એનો જ આ ચમત્કાર ગણી શકાય. આરોગ્યપ્રાપ્તિની દક્ષિણા રૂપે આપના ચરણે ફૂલ તો નહિ, ફૂલપાંખડી ધરવાની અમારી શક્તિ નથી. એથી વિદાય થતાં હૈયું ભરાઈ આવે છે. આપે મુક્તાહાથે જે આપ્યું છે, અને અમે આંખ મીંચીને લેતા જ રહ્યા છીએ. આ ઋણમાંથી અમે ક્યારે મુક્ત થઈ શકીશું? એ જ પ્રશ્ન અમને આજીવન સાલતો રહેશે. આજે તો આપના ઋણનો કણ પણ વાળવાની શક્તિ નથી, પણ ઈશ્વર પાસે એવી શક્તિની પ્રાર્થના કરીએ છીએ કે, ભવિષ્યમાં અમે આ ઋણને ચક્રવૃદ્ધિ વ્યાજ સાથે ચૂકવવા સમર્થ બનીએ.
અંતરના અવાજ રૂપે આટલા શબ્દો માંડ માંડ વ્યક્ત કરી શકનારાં મા-દીકરી વિદાય થયાં, ત્યારે એમની આંખેથી આંસુની અભિષેકધારા વહી રહી હતી, આવી જ લાગણીની લહરમાં લપેટાઈને વૈદ્યરાજ પણ આંસુધારને ખાળી ન શક્યા.
જામનગરમાં ત્યારે રાજવી તરીકે જામ વિભાનું રાજ્ય તપતું હતું, અને રાજ્યવૈદ્ય તરીકે ઝંડુ ભટ્ટનાં નામકામ ચોમેર ફેલાયેલાં હતાં. અમીરવર્ગ દર્દી બનીને એમની પાસે દવા માટે આવતો, ત્યારે એમનામાં
૬૮
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૪
