________________
એ વખતનાં દેશી રાજ્યોમાં ભાવનગરનું રાજ્ય ‘મીઠા રાજ્ય’ તરીકે એકી અવાજે આવકારાયું હતું. આનું શ્રેય રાજવી ભાવસિંહજીને દીવાન તરીકે મળેલા પ્રભાશંકર પટ્ટણીને આપી શકાય. રાજવી અને પટ્ટણીએ એવી કુનેહપૂર્વક રાજ્યનું સંચાલન કર્યું કે, ભાવનગરને ભાલે પ્રજાએ પ્રસન્નતાપૂર્વક ‘મીઠા રાજ્ય' તરીકેનું સન્માન-તિલક કરતાં અનેરી રોમાંચિતતા અનુભવી હતી. ભાવસિંહજીના અવસાન બાદ પાટવીકુંવર કૃષ્ણકુમારસિંહજી સગીર વયના હોવાથી ૨ વર્ષ સુધી રાજ્યસંચાલન કરવા દ્વારા ભાવસિંહજી ત૨ફની ભક્તિ-વફાદારી અદા કરી જાણનારા પ્રભાશંકર પટ્ટણીને એક વાર થોડા કામ માટે મુંબઈ જવાનું બન્યું. મુંબઈમાં જ રહેતા એક ભાવનગરવાસીને આ સમાચાર મળી ગયા. મોટી વય ધરાવતી એ વ્યક્તિને થયું કે, મુંબઈ આવેલા પટ્ટણીજીને મારી વીતક જણાવીશ, તો મને જરૂર થોડીઘણી સહાયતા મળી જ રહેશે. એને વિશ્વાસ હતો કે, વતનના વતની તરીકે પટ્ટણીજી મને સાંભળશે અને બનતી મદદ પણ કર્યા વિના નહિ જ રહે.
ગામડિયા જેવી જણાતી ગણાતી એ વ્યક્તિએ નાનાથી મોટા થયેલા પટ્ટણીને નજરોનજર જોયેલા, એથી દીવાન હોવા છતાં એને મન તો પટ્ટણી સામાન્ય પ્રજાજન જેવા જ જણાતા હતા. મુંબઈના રાજમાર્ગ પરથી પસાર થતાં એની નજર પટ્ટણી પર પડતાં સહજભાવે એના મોઢામાંથી એવા શબ્દો સરી પડ્યા ઃ એ પટ્ટણા! તું અહીં બનીઠનીને ફરી રહ્યો છે, અને મારાં પહેરવાનાં કપડાંનાંય ઠેકાણાં નથી. મારી સ્થિતિ બહુ ખરાબ છે. હું ભાવનગરનો છું. માટે વતન પરસ્તી અદા કરવા તારી આગળ હાથ લંબાવી રહ્યો છું.
‘પટ્ટણા' શબ્દ સાંભળીને એકવાર તો ચોંકી ઊઠેલા પટ્ટણીજીએ પાછળ નજર કરી, તો વતનના વડીલ સમા વતનીને તેઓ ઓળખી ગયા. ‘પટ્ટણા’ શબ્દ સાંભળીને એમને ગુસ્સો ન આવ્યો, પ્રજાનો પોતાની ઉપરનો પ્રેમભાવ અને મદદ માટેનો વિશ્વાસ નજર સામે તરવરી ઊઠતાં
સંસ્કૃતિની રસધાર : ભાગ-૪
૫૦
