________________
ધાર્મિકતા સાથેની ધનિકતાઃ સોનામાં સુગંધ
ધાર્મિકતા અને ધનિકતા : આ બંને ધ'થી શરૂ થતા શબ્દો ગણાય, ધાર્મિકતા પૂર્વકની ધનિકતા સ્વાર માટે કેટલી બધી ઉપકારક નીવડી શકે, એની સચોટ પ્રતીતિ કરાવતા ભૂતકાળના ધર્મસમૃદ્ધ ધનવાનોના જીવનના અનેક પ્રસંગો ઇતિહાસના પાને અંકિત છે. આવું જ એક પાનું પોતાનાં નામ-કામથી અંકિત કરી જનારા હતા : શેઠશ્રી મોરારજી ગોકુળદાસ! જેમણે જૂનાગઢ-ગિરનારના જૈન મંદિરો અંગેના વિવાદને ઉકેલવામાં મહત્ત્વની ભૂમિકા ભજવવા ઉપરાંત સોમનાથનો મુંડકાવેરો બંધ કરાવવામાં મુખ્ય ભાગ ભજવ્યો હતો.
૧૮૩૪ની સાલમાં જન્મેલા મોરારજીને ૯ વર્ષની વયે પિતા ગોકુળદાસનો વિયોગ થયો. પછી મોરારજી કાકાઓની દેખરેખ નીચે આગળ વધવા લાગ્યા. પિતા ગોકુળદાસ પોરબંદરની વતનભૂમિનો ત્યાગ કરીને ભાગ્ય અજમાવવા ૧૮૧૮ની સાલમાં મુંબઈ આવી ગયા હોવાથી મોરારજી પ્રાથમિક શિક્ષણ લઈને કાકા સાથે ધંધામાં જોડાયો. ભાટિયા પરિવારમાં અને વૈષ્ણવ સંસ્કારોમાં ઉછેર થયો હોવાથી મોરારજીને તીર્થયાત્રા પ્રત્યેની રૂચિ નાનપણથી જ વારસામાં પ્રાપ્ત થવા પામી હતી. ચુસ્ત વૈષ્ણવ હોવા છતાં આ ભાટિયા પરિવાર સોમનાથ મહાદેવ અને દ્વારકાધીશ તરફ ભારોભાર ભક્તિભાવ ધરાવતો હતો. એથી અવારનવાર આ તીર્થોની યાત્રા ભાટિયા પરિવાર વિશાળ કાફલા સાથે કરતો રહેતો.
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૪
( ૯૫
