________________
શક્ય જ નથી. પછી તો હાથમાં હથિયાર લીધા વિના જીવતરની આશા રાખવી, કંઇ રીતે શક્ય ગણાય ?
સંતને થયું કે, હિંસાના જ હિમાયતીને એ સાચી વાત ક્યાંથી સમજાવી શકાય કે, આપણી વૈચારિક હિંસા જ હિંસક-પશુને ઉશ્કેરીને હત્યારા બનવા તરફ દોરી જાય છે અને પછી એના ભોગ આપણને જ બનવું પડતું હોય છે. આવી સમજણ આપવાનો અર્થ ન હોવાથી સંતે કહ્યુ કે, તો તો મારી પાસે હથિયાર નથી, માટે હું ક્યારનોય કાળનો કોળિયો બની ગયો હોત અને તમે શસ્ત્ર-સજ્જ હોવાથી ક્યારે પણ હિંસક-પશુઓના હુમલાના ભોગ નહિ જ બનો અને સહીસલામત રહી શકશો, એમ છાતી છોકીને તમે કહી શકો ખરા ? માટે મારી વાતની સાબિતીરૂપ હું પોતે જ છું અને તમારી વાતની સાબિતી તમે બની શકો એમ નથી. આટલી પરિસ્થિતિ પરથી સત્ય સમજાઈ જ જવું જોઈએ. આ રીતે વાતને સમેટી લઇને સંત ફરી ધ્યાનમગ્ન બની ગયા. એમને થયું કે, આવા મહા-હિંસકની સાથે માથાફોડી કરવા કરતા નિર્ભયતાના ઘરના નિજાનંદમાં ખોવાઈ જવું શું ખોટું ? સંતની વાતો એન્ડરસનના મગજમાં ઊતરતી નહતી અને ઉતારવાની ભાવના પણ ન હતી. વળી શિકારની તલપ શાંતિથી બેસવા દે, એવી ન હતી. એથી તરત જ એન્ડરસન હાથીના હોદ્દે ચડીને શિકાર કાજે નીકળી પડ્યો. જેમની વાતો મગજમાં ઉતરતી ન હતી, એ સંતની નિર્ભય મુખમુદ્રા એ રીતે તરવરતી હતી કે, એને ભૂંસી નાખવા માંગે તોય એન્ડરસન ભૂંસી શકવા સમર્થ નીવડી શકે એમ નહતો.
હાથી વનને ખૂંદતો ખૂંદતો આગે બઢી રહ્યો હતો. ત્યાં જ થોડી વા૨માં હિંસક પશુઓની ત્રાડથી વન ધ્રૂજી ઉઠતાં હાથીની ગતિમાં ભારે ભંગાણ પડ્યું અને પરિસ્થિતિએ એકદમ પલટો લઇ લીધો. ત્રાડના શ્રવણે હિંમત હારી બેઠેલા હાથીએ સવાર તરીકે બેઠેલા એન્ડરસનને પટકી દઇને જીવ બચાવવા દોટ મૂકી. ત્રાડથી ગાજી ઉઠેલા વનના
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૩
૩૦
