________________
વિના એમણે સત્ય અને સચ્ચાઈની જ સમર્થતાને આગળ કરીને જંગમાં ઝૂકાવ્યું હતું, છતાં અંગ્રેજોને ઝુકાવીને તથા અંગ્રેજ-ન્યાયાધીશો દ્વારા જ ઝળહળતો વિજય મેળવવામાં સફળ સાબિત બની એમણે ઢોલ પીટીને જગત સમક્ષ એવી સત્યઘોષણા કરી હતી કે, સત્યના સૂર્યને હજી કદાચ થોડા સમય પૂરતો ઢાંકી શકાય, પણ એને કાયમ માટે હાંકી કાઢવામાં તો કોઈ તાકાત સમર્થ ન જ નીવડી શકે !
પોતે સત્યના પક્ષે રહીને અંગ્રેજ-ન્યાયાધીશો પાસેથી પણ સત્યને પોતાના પક્ષે સાબિત કરતો ફેંસલો ફડાવવામાં સફળ સિદ્ધ થનારા અનેકાનેક રાજવીઓનાં નામોમાં એક નામ ભાડવાનાં બાપુ ચંદ્રસિંહજીનું પણ ચમકારા મારતું જોઈ શકાય છે. એઓ થોડાક જ ગામડાઓનો ગરાસ ધરાવતા હતા. છતાં પ્રજાના હિત ખાતર અંગ્રેજોની સામે સામી છાતીએ લડ્યા, અને એમાં કઈ રીતે ઝળહળતી જીત મેળવીને જ જંપ્યા, એની ઈ.સ. ૧૯૪૫માં બનેલી એક ઘટના ખરેખર જાણવા જેવી છે. કારણકે આમાંથી “સાંચને નહિ આંચ જેવી કહેવતોની સાર્થકતાનો સંદેશ સાંભળવા મળે છે.
ભાડવાનાં દરબાર તરીકે ત્યારે ચન્દ્રસિંહજીનાં નામકામ ગાજી રહ્યાં હતાં. એમનું રાજ્ય કઈ બહુ વિસ્તૃત નહોતું. તેમજ ઘણાં બધાં ગામડાંઓનો ગરાસ પણ તેઓ ભોગવતા નહતા. ત્યારે ગોંડલનું રાજ્ય ઠીકઠીક વિસ્તૃત ગણાતું હતું, એની અપેક્ષાએ તો ભાડવાનું કૂંડાળું ઘણું જ નાનું ગણાય. પણ “નાનો તોય રાઈનો દાણો” આ કહેવતની સચ્ચાઈને સાબિત કરવાની જવાબદારી બરાબર અદા થઈ શકે, એ માટે જ જાણે ભાડવા-રાજ્યના સિંહાસનને શોભાવવા ભડવીર રાજવી ચન્દ્રસિંહજીને કુદરતે અભિષિક્ત કર્યા હતા. બહુ મોટો ગરાસ એમને વારસામાં મળ્યો ન હતો, પણ જવાંમર્દી, વીરતા અને ખુમારીનો મળેલો જે વારસો એમણે દીપાવ્યો હતો, એની તો કોઈ કિંમત જ આંકી શકાય એવી નહોતી. એથી પૂરા સોરઠ-કાઠિયાવાડમાં એમનાં નામકામ
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧ ) ૭પ
