________________
કારખાનાથી તેઓ રવાના થયાં, ત્યારની એમની અનોખી-અદા જોવા માટે તો મોટું ટોળું એકઠું થઈ ગયું.
એ ટોળાની આગેવાની લેનાર જેઠીબાઇના માથે એક સગડી સળગી રહી હતી, તો હાથે મશાલ જલી રહી હતી. સૌના મનમાં સવાલ હતો કે, અરજી રજૂ કરવા જવા માટેની આ કેવી વિચિત્ર અદા ને વિલક્ષણતા! ટોળું જેમ જેમ આગળ વધતું ગયું, એમ એમ આ ભીડમાં ભરતી આવતી ગઈ. ગવર્નરના કાર્યાલય સુધી જેઠીબાઈ પહોંચે, એ પૂર્વે તો ગવર્નર પાસે આ બધા સમાચાર પહોંચી જતાં તેઓ પણ આશ્ચર્યકારી આંખે જેઠીબાઈની પ્રતીક્ષા કરવા માંડ્યા. કાર્યાલયમાંથી બારી વાટે એમની નજર બહાર ગઈ, તો જેઠીબાઈની વિચિત્ર અદા અને એમની પાછળ જંગી ભીડ જોઇને તેઓ દિંગ રહી ગયા. પોતાની પાસે આ રીતે અરજી કરવા આવવાની કોઈ હિંમત કરે અને એ વ્યક્તિ વળી પાછી નારી હોય, એ એમને અશક્ય ને અસંભવિત જેવું જ જણાતું હતું. એથી જેઠીબાઈ જ્યારે પોતાની સમક્ષ ખડા થઈ ગયા, ત્યારે એમના તરફથી પહેલો જ પ્રશ્ન થયો : માથે સગડી શા માટે ? અને હાથે ધોળે દહાડે જલતી મશાલ મા માટે ?
ફિરંગી ફરમાનોની ફજેતીભરી ફલશ્રુતિ દર્શાવવા જ ! મને લાગ્યું કે મારી અરજી જેવી સચોટ અસર નહિ નિપજાવી શકે, એવી સચોટ અસર આ સળગતી સગડી અને જલતી મશાલ જ પેદા કરી શકશે.”
આટલો જવાબ વાળ્યા બાદ જેઠીબાઈએ મૌનનો આશ્રય લીધો, ત્યારે ગવર્નરે વિગતવાર જાણવાની જિજ્ઞાસા દર્શાવતા ફિરંગી શાસન દ્વારા પ્રજા પર દમનનો જે દોર ચલાવાઈ રહ્યો હતો, એને દિલને અપીલ કરી જાય, એ રીતે જેઠીબાઈએ વિગતવાર વર્ણવીને ઉપસંહારરૂપે એટલું જ કહ્યું કે, ગવર્નર સાહેબ! દીવમાં ફિરંગી સત્તાનો સૂર્ય ઝગમગતો હોવા છતાં પ્રજા સો મણ તેલે અંધારું જેવી સ્થિતિ અનુભવે છે અને
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧ ( ૧૧૭
