________________
૨૪૪
રાજગૃહ નગરનો પ્રસંગ છે.
-
ગૌતમ — હે ભગવન્ ! જેણે સંસારને રોક્યો નથી, જેણે – સંસારના પ્રપંચોને નિરોધ્યા નથી, જેનો સંસાર ક્ષીણ થયો નથી, જેનો સંસાર છેદાયો નથી, જે કૃતાર્થ નથી, અને જેનું કાર્ય સમાપ્ત થયું નથી, એવો સાધુ ભલે પછી તે નિર્દોષ અને સ્વીકારવા યોગ્ય અન્નપાન જ ખાનારો હોય, તે ફરીને શીઘ્ર પશુ- મનુષ્યાદિમાં જન્મવારૂપ અવસ્થાને પામે ?
મ હે ગૌતમ ! તે ફરીને શીઘ્ર તેવી અવસ્થાને પામે.
હે
ભગવન્ ! તે નિગ્રંથના જીવને કયા શબ્દથી
-―――
ગૌ
બોલાવાય ?
સુયં મે આઉસં !
મ હે ગૌતમ ! તે નિગ્રંથનો જીવ શ્વાસનિઃશ્વાસ લે છે
-
માટે ‘પ્રાણ’ કહેવાય; થવાના સ્વભાવવાળો છે થયો છે, થાય છે, અને થશે માટે ‘ભૂત’ કહેવાય; જીવે છે અને જીવપણાને તથા આયુષકર્મને અનુભવે છે માટે જીવ કહેવાય; શુભાશુભ કર્મો વડે સંબદ્ધ છે માટે ‘સત્ત્વ’ કહેવાય; કડવાખાટા વગેરે રસોને જાણે છે માટે ‘વિજ્ઞ’ કહેવાય; તથા સુખદુઃખાદિ અનુભવે છે માટે ‘વેદ’ કહેવાય.
――
―
પરંતુ જે નિગ્રંથે સંસારને રોક્યો છે, તેના પ્રપંચને રોક્યો છે, તથા જેનું કાર્ય સમાપ્ત થયેલ કાર્યની પેઠે પૂર્ણ થયું છે, તેવો નિર્દોષ અન્નપાન ખાનારો નિગ્રંથ ફરીને મનુષ્યપણું વગેરે ભાવોનો પામતો નથી. તેનો જીવ ‘સિદ્ધ' કહેવાય, ‘બુદ્ધ' કહેવાય, ‘મુક્ત' કહેવાય, ‘પારગત’ કહેવાય, એક પગથિયેથી બીજે એમ અનુક્રમે સંસારના
――――
૧. મૂળમાં ‘મૃતાદિ’. — મૃત = નિર્જીવ વસ્તુ ખાનાર.
