SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 105
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ सोमसेनभट्टारकेविरचित जाते हैं । नाकके दाहिने छेद द्वारा हवाके भीतर लेजानेको पूरक कहते हैं । और बायें छेद से भीतरकी हवाके बाहर निकालनेको रेचक कहते हैं । तथा पेटमें हवा दबाकर रखनेको कुंभक कहते हैं ॥ ७२ ॥ ७३ ॥ ક્ર दक्षिणे रेचकं कुर्याद्वामेनापूर्य चोदरम् । कुम्भकेन जपं कुर्यात्प्राणायामः स उच्यते ॥ ७४ ॥ नाकके बायें छेदसे उदरको हवासे भरकर पूरक करे । और दाहिने छेदसे रेचक करे । तथा कुंभकसे जप करे । इसे प्राणायाम कहते हैं ॥ ७४ ॥ 1 पञ्चाङ्गुलीभिर्नासाग्रपीडनं प्रणवाभिधा । मुद्रेयं सर्वपापघ्नी वानप्रस्थगृहस्थयोः ॥ ७५ ॥ हाथकी पाँचों उँगलियोंसे नाकके अग्रभागके पकड़नेको प्रणव मुद्रा कहते हैं । यह मुद्रा वानप्रस्थ और गिरस्तोंके सब पापोंका क्षय करनेवाली है ॥ ७५ ॥ कनिष्ठानामिकाङ्गुष्ठैर्नासाग्रस्य प्रपीडयन् । ओंकारमुद्रा सा प्रोक्ता यतेश्च ब्रह्मचारिणः ।। ७६ । कनिष्ठा अनामिका और अँगूठेसे नाककी नोकके पकड़नेको ओंकार मुद्रा कहते हैं । इस मुद्राको यति और ब्रह्मचारी करते हैं ॥ ७६ ॥ तीर्थत प्रकर्तव्यं प्राणायामं तथाऽऽचमम् I सन्ध्या श्राद्धं च पिण्डस्य दानं गेहेऽथवा शुचौ ॥ ७७ ॥ प्राणायाम, आचमन, सन्ध्यावंदन, और पिण्डदान ये नदी वगैरहके किनारे पर बैठ करे । अथवा अपने घरमें भी किसी पवित्र स्थानपर बैठ कर करे ॥ ७७ ॥ सिंहकर्कटयोर्मध्ये सर्वा नद्यो रजस्वलाः । तासां तटे न कुर्वीत वर्जयित्वा समुद्रगाः ॥ ७८ ॥ सिंह संक्रमण और कर्क संक्रमणमें सब नदियाँ प्रायः अशुद्ध रहती हैं इसलिये उन दिनों उनके किनारे पर उक्त क्रियाएँ न करें। और जो नदियाँ सीधी जाकर समुग्रमें मिल गई हैं उनके किनारे पर उक्त क्रियाओंके करनेमें कोई दोष नहीं हैं ॥ ७८ ॥ उपाकर्मणि चोत्सर्गे प्रातः स्नाने तथैव च । चन्द्रसूर्यग्रहे चैव रजोदोषो न विद्यते ॥ ७९ ॥
SR No.023170
Book TitleTraivarnikachar
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSomsen Bhattarak, Pannalal Soni
PublisherJain Sahitya Prasarak Karyalay
Publication Year1924
Total Pages440
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size36 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy