SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 291
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ आओ संस्कृत सीखें सकर्मक धातुओं का मूलकर्ता, यदि कर्म का प्रयोग नहीं हुआ हो तो प्रेरक भेद में विकल्प से कर्म होता है । उदा. पाचयति चैत्रं चैत्रेण वा । ह्न और उदा. विहारयति देशं गुरुं गुरुणा वा । 6. 7. 8. 265 कृ धातु का मूलकर्ता विकल्प से कर्म होता है । आहारयति ओदनं बालं बालेन वा । कारयति कटं चैत्रं चैत्रेण वा । कर्मणि अनिट् (जिसके पहले इ ( इट्) न हो ) तथा अशित् प्रत्ययों पर इ ( णिच् या गि) का लोप होता है । = उदा. चोरि ( गण 10 ) + य ( क्य) + ते = चोर्यते कर्मणि प्र+ताडि+य (त्वा) प्रताड्य परंतु चोरयित्वा । चोरि + इ (णि) चोरि = चोरयति, ते । प्रेरक कारि + य (क्य) = कार्यते, हार्यते, योज्यते, वास्यते, दाप्यते, गम्यते 1 प्रेरक कर्मणि - आनाय्यते । प्रेरक संबंधक भूतकृदन्त प्रकार्य, कारयित्वा । 9. सेट् त (क्त) तथा तवत् (क्तवतु) पर इ ( णिच् या णिग्) का लोप होता है । उदा. चोरि + त = चोरितः, चोरितवान् । कारि + त = कारितः, कारितवान् । 10. लघु स्वर के बाद रहे इ ( णिच् या णिग्) का य (यप्) पर अय् होता है । उदा. सङ्कथय्य, प्रशमय्य । 11. आम् पर इ ( णिच् या णिग्) का अय् होता है । उदा. चोरयाञ्चकार प्रेरक कर्मणि प्रयोग रचना गत्यर्थक और अकर्मक प्रेरक धातुओं का प्रधान कर्म को प्रथमा होती है । उदा. गमयति मैत्रं ग्रामम् = गम्यते मैत्रो ग्रामं चैत्रेण । आसयति मासं मैत्रम् = आस्यते मासं मैत्रश्चैत्रेण । गमितो मैत्रो ग्रामं चैत्रेण । बोधार्थ, आहारार्थ तथा शब्दकर्मक प्रेरक धातुओं के किसी भी कर्म को प्रथमा होती है।
SR No.023124
Book TitleAao Sanskrit Sikhe Part 02
Original Sutra AuthorN/A
AuthorShivlal Nemchand Shah, Vijayratnasensuri
PublisherDivya Sandesh Prakashan
Publication Year2011
Total Pages366
LanguageHindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size9 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy