SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 289
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ आओ संस्कृत सीखें 32633 पाठ - 36| प्रेरक - (णिगन्त प्रक्रिया) क्रिया करनेवाला कर्ता कहलाता है, कर्ता को क्रिया के लिए प्रेरणा देनेवाला प्रेरक कर्ता कहलाता है। प्रेरक कर्ता की क्रिया बतानी हो तो धातु से इ (णिग्) प्रत्यय लगता है और धातु उभयपदी बनता है। उदा. कृ - करोति प्रयुङ्क्ते कुर्वन्तं (प्रेरयति) - कृ + इ (णिग्) = कारि । कारि + अ (शव्) + ति = कारयति, कारयते उदा. शिष्यः धर्म बोधति - शिष्य धर्म को जानता है । धर्मं बोधन्तं शिष्यं गुरुः प्रेरयति गुरु: शिष्यं धर्मं बोधयति। इ (णि) प्रत्यय पर घट आदि धातुओं का स्वर ह्रस्व होता है । उदा. घट् - घटयति । व्यथ् - व्यथयति । प्रथ् - प्रथयति । त्वर- त्वरयति । हेड् - हिडयति । लग् - लगयति । नट् - नटयति । मद् - मदयति । ज्वर् - ज्वरयति । 2. कम्, वन्, जन्, जृ (गण ४) कनस् और रज् धातु का स्वर हस्व होता है । उदा. कगयति, वनयति, जनयति, जरयति, क्नसयति । उदा. रजयति मृगं व्याध; = शिकारी मृग का शिकार करता है । रञ् धातु का उपांत्य न् इ (णिग्) प्रत्यय पर मृग के शिकार अर्थ में लुप्त होता है। अन्यत्र नहीं । उदा. रञ्जयति सभां नटः = नट सभा को रंजित करता है रञ्जयति रजको वस्त्रम् = रंगारे वस्त्र को रंगता है । 3. कम्, अम् और चम् सिवाय के अम् अंतवाले धातु का स्वर ह्रस्व होता है। उदा. रम् = रमयति, गमयति, शमयति ।
SR No.023124
Book TitleAao Sanskrit Sikhe Part 02
Original Sutra AuthorN/A
AuthorShivlal Nemchand Shah, Vijayratnasensuri
PublisherDivya Sandesh Prakashan
Publication Year2011
Total Pages366
LanguageHindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size9 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy