Page Text
________________
શ્રાવકધર્મવિધિપ્રકરણ
જોઈએ.” (૨) આથી પ્રયોજન વગેરે જણાવવા માટે પણ આ ગાથા કહી છે.
તેમાં “શ્રી વર્ધમાન સ્વામીને નમીને” એ પદોથી ઈષ્ટદેવને નમસ્કાર જણાવ્યો છે. ઈષ્ટદેવને કરેલો નમસ્કારજ ઉક્તયુક્તિથી વિધ્વનાશનો હેતુ છે. શ્રાવકધર્મને” ઈત્યાદિ પદોથી અભિધેય આદિ ત્રણ જણાવવામાં આવેલ છે. તે આ પ્રમાણે :- “શ્રાવકધર્મને સંક્ષેપથી કહીશ” એમ બોલતા ગ્રંથકારે શ્રાવકધર્મનો અભિધેય તરીકે સાક્ષાત્ નિર્દેશ કર્યો છે, અર્થાત્ શ્રાવકધર્મ અભિધેય છે એમ સાક્ષાત્ જણાવ્યું છે.
અભિધેય જે કહ્યું તેના સામર્થ્યથી પ્રયોજન અને સંબંધ પણ જણાઈ આવે છે. તે આ પ્રમાણે :- કર્તાનું અનંતર પ્રયોજન શ્રોતાને શ્રાવકધર્મનો સંક્ષેપથી બોધ. કર્તાનું પરંપર પ્રયજન પરોપકાર દ્વારા કર્મક્ષયથી મોક્ષ. શ્રોતાનું અનંતર પ્રયોજન શ્રાવકધર્મનો સંક્ષેપથી બોધ. શ્રોતાનું પરંપર પ્રયોજન (ચારિત્ર આદિથી) મોક્ષ. અહીં સાધ્ય-સાધનરૂપ સંબંધ છે. સંક્ષેપથી શ્રાવકધર્મનો બોધ સાધ્ય છે અને આ ગ્રંથ તેનું સાધન છે.
આ પ્રમાણે ગાથાનો સામાન્ય અર્થ છે. વિશેષ અર્થ તો વ્યાખ્યાના લક્ષણ પ્રમાણે જોડવો. વ્યાખ્યાનું લક્ષણ આ પ્રમાણે છે :- “સંહિતા, પદ, પદાર્થ, વિગ્રહ, આક્ષેપ અને નિર્ણય એમ છ પ્રકારે સુત્રની વ્યાખ્યા બુધજનોને સંમત છે. વ્યાખ્યા કરવામાં વિદ્વાન પુરુષ પહેલાં બધા ભેગા પદોની સંહિતા બોલે. ત્યારબાદ એક એક પદ છૂટું બોલે. પછી એક એક પદનો અર્થ બોલે. પછી દરેક પદનો વિગ્રહ કરે. ત્યારબાદ સૂક્ષ્મકથનવાળો તર્ક (= શંકા કે પૂર્વપક્ષ) કરે. પછી તેનો નિર્ણય કરે. (૧) તથા વ્યાખ્યાનું બીજું લક્ષણ આ પ્રમાણે છે :“નિપુણબુદ્ધિવાળા અને દીર્ધાયુ શિષ્યોને તથા તેનાથી વિપરીત પ્રકારના એટલે કે સ્કૂલ બુદ્ધિવાળા અને અલ્પ આયુષ્યવાળા શિષ્યોને ખ્યાલમાં રાખીને ઘણા માર્ગવાળા + અર્થોને અને શબ્દોને તથા તેનાથી વિપરીત પ્રકારના એટલે કે ઘણા માર્ગવાળા ન હોય તેવા અર્થોને અને શબ્દોને જાણીને ઉચિત રીતે વાક્યોના ભાવાર્થને કહેવો, તે વ્યાખ્યાનું લક્ષણ છે. આવું વ્યાખ્યાનું લક્ષણ વિદ્વાનોમાં પ્રસિદ્ધ છે, અને પૂર્વોક્ત વ્યાખ્યાલક્ષણથી શ્રેષ્ઠ છે.” (૨)
સંક્ષેપથી વ્યાખ્યા કરવી એ જ પ્રસ્તુત પ્રારંભનું પ્રયોજન હોવાથી હમણાં તુરત કહેલ (બીજા) વ્યાખ્યાલક્ષણ પ્રમાણે સંક્ષેપથી ભાવાર્થ કહેવામાં આવે છે. અન્ય (પહેલા) વ્યાખ્યાલક્ષણની યોજનાનું વર્ણન તો (વાચનાદાતા) આચાર્યે જાતેજ કરવું.
શ્રીવર્ધમાનસ્વામીને નમીને : શ્રી વર્ધમાનસ્વામી વર્તમાન તીર્થના અધિપતિ છે. “નમીને' એ પ્રયોગ પછીની ક્રિયાની અપેક્ષા રાખે છે. નમીને શું ? આવો પ્રશ્ન થાય. આથી ગ્રંથકાર પછીની ક્રિયાને કહે છે:- શ્રાવકધર્મને સંક્ષેપથી કહીશ. શ્રાવક શબ્દનો અર્થ હવે પછી
બધા પદોને છૂટા પાડ્યા વિના ભેગા (= સાથે) બોલવા તે સંહિતા છે. - ઘણી રીતે અર્થ થઈ શકે તે જાણીને.
| SR No. | 023116 |
| Book Title | Shravak Dharm Vidhi Prakaran |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rajshekharsuri |
| Publisher | Velji Depar Haraniya Jain Dharmik Trust |
| Publication Year | 1996 |
| Total Pages | 186 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |