SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 83
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ६९. शरावं चैवगालवः- वा. पु. ३४ ६३, ७०. इको ह्रस्वोऽडयो गालवस्य-अष्टा. ६।३।३१ अष्टा :- ७।१।७४ ७ ३ ९९ ८४ ६७, ७१. सुश्रुत टीका - १३, ७२. ऋ.प्रा.- ११।६५, ७३ . नवभ्य इति नैरुक्ताः पुराणाः कवयश्च ये । मधुकः श्वेतकेतुश्च गालवश्चैव मन्वते।। १।२४, ७४. सप्तभिरधिकरणैर्वाभ्रव्यः पांचाल : संचिक्षेप-वा. का. सू. १।१।१०, ७५. शरावं चैवगालव:- वायु पुराण- ३४ ६३, ७६. शितिमांसतोमेदस्त इति गालव:नि. ४।१, ७७. नवम्य इति नैरुक्ताः पुराणाः कवयश्च ये । मधुकः श्वेतकेतुश्च गालवश्चैव मन्वते।। निवासात् कर्मणो रूपान् मंगलाद् वाच आशिषः । यदृच्छ्योपवसनात् तथाऽऽमुष्यायणाच्च यत् ।। वृ.दे. १ २४-२५, ७८. नि. ४19, ७९. नि. ५।४, ८०. नि. ८1१, ८१. नि, ८१, ८३. सोमप्रधानमेतां तु क्रौष्टुकिः मन्यत ेस्तुतिम् वृ.दे. ४।१३७, ८४. नि. ८२, ८५. नि. ८२ (दु.वृ.द्र.), ८६. नि. ८।२, ८७. नि. ८२, ८८. नि. ९ ३ ८९. नि. ९४, ९०. नि. १।३, ९१. नि. १०।१, ९२. नि. १ ३, ९३. नि. १०।१, ९४. नि. ३।३, ९५. नि. 9919, ९६. वृ.दे. ६।४६, ८९०. चतुर्थ अध्याय -: यास्क एवं निरुक्त : (क) यास्क का परिचय चतुर्दश विद्याओं में षडंगकी भी गणना होती है। ' षडंगों में शिक्षा, कल्प, व्याकरण, निरुक्त, छन्द एवं ज्योतिष परिगणित हैं। वर्तमान समय में उपलब्ध षडंगों में प्रधानभूत निरुक्त, जो निघण्टु के शब्दों का निर्वचन करता है, के रचयिताके रूपमें महर्षि यास्क भारतीय एवं पाश्चात्य विद्वानों के द्वारा समादृत हैं। यास्कके निरुक्तसे पता चलता ह ै कि यास्कके समय तक अनेक निरुक्त थे तथा अनेक निरुक्तकार हो चुके थे। सम्प्रति निरुक्तके रूपमें किसी दूसरे निरुक्तकार का ग्रन्थ उपलब्ध नहीं होता। फलत: यास्कका ग्रन्थ निरुक्तके रूपमें आदृत है। निरुक्तके अन्तमें -'नमो ब्रह्मणे । नमो महते भूताय । नमः पारस्कराय । नमो यास्काय। ब्रह्म शुक्ल मसीय । ब्रह्म शुक्लमसीय । ' इस प्रकारका उल्लेख प्राप्त होताहै। यद्यपि यह लेख लिपिकारोंका होगा फिरमी इस उल्लेख से पता चलता है कि पारस्कर और यास्क एक ही व्यक्ति हैं । वृहद्देवताके प्रणेता आचार्य शौनक ने यास्क कृत निरुक्तके अनेक स्थलोंको अपने ग्रन्थमें उद्धृत किया है। आचार्य शौनक पाणिनि से भी प्राचीन हैं। ७० : व्युत्पत्ति विज्ञान और आचार्य यास्क
SR No.023115
Book TitleVyutpatti Vigyan Aur Aacharya Yask
Original Sutra AuthorN/A
AuthorRamashish Pandey
PublisherPrabodh Sanskrit Prakashan
Publication Year1999
Total Pages538
LanguageHindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size30 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy