SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 388
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ३५० कातन्त्रव्याकरणम् [वि० प० ] सर्तेः। नन्वित्यादि। गत्यर्थत्वादयं यदा जवे = वेगे वर्तते तदा सरतीति प्रयोगो मा भूद् इत्यर्थः।। ७५८। [समीक्षा] द्रष्टव्य सूत्र सं०-७५० की समीक्षा। यह ज्ञातव्य है कि 'धावु गतिशुद्ध्योः ' (१ । ५७०) धातु से ‘धावति' प्रयोग सिद्ध होता ही है, तो फिर प्रकृत सूत्र द्वारा 'सृ' धातु को 'धाव' आदेश करके 'धावति' प्रयोग सिद्ध करने की क्या आवश्यकता है, इसका उत्तर 'वृत्तिकार - टीकाकार- पञ्जिकाकार' ने देते हुए कहा है कि वेग विवक्षित होने पर 'धावति' प्रयोग हो तथा सामान्य गति विवक्षित होने पर 'सरति ' प्रयोग इस अभिप्राय से यहाँ 'सृ' को 'धाव' आदेश किया गया है। अत: 'प्रियामनुसरति' प्रयोग समीचीन माना जाता है, 'प्रियामनुधावति' नहीं। क्योंकि यहाँ सामान्य गति ही अभीष्ट होती है, वेग गति नहीं । - [विशेष वचन ] १. ननु धावु गतावप्यस्ति ? जवाभिधाने यथा स्यादिति वचनम् (दु० वृ०) । [रूपसिद्धि] १. धावति । सृ + अन् + ति । 'सृ गतौ ' (१ । २७४) धातु से वर्तमानासंज्ञक 'ति' प्रत्यय, 'अन्' विकरण तथा प्रकृत सूत्र से 'सृ' को 'धाव' आदेश ।। ७५८। ७५९. शदेः शीयः [३ | ६ | ७९ ] [ सूत्रार्थ] 'अन्' विकरण के परे रहते 'शद्' धातु को 'शीय' आदेश होता है ।। ७५९ । [दु० वृ०] शदेरनि परे शीयादेशो भवति । शीयते ।। ७५९ । [दु० टी० ] शदेः । अथ शीयङिति । जनुबन्धः कथं न कुर्यात् । शदिरनीति वचनं रुचादौ न कृतं स्यात् ? सत्यम्। किमयं डकारानुबन्धो न वेति शङ्क्यते । पादीनां पिबादयो यथासंख्यमिति न कृतम्, मन्दधियां प्रतिपत्तिगौरवं स्यादिति ।। ७५९ । [वि० प० ] शदेः । शदिरनीति रुचादित्वादात्मनेपदम् ।। ७५९ । [समीक्षा] द्रष्टव्य समीक्षा सूत्र - सं० ७५०
SR No.023090
Book TitleKatantra Vyakaranam Part 03 Khand 02
Original Sutra AuthorN/A
AuthorJankiprasad Dwivedi
PublisherSampurnanand Sanskrit Vishva Vidyalay
Publication Year2003
Total Pages662
LanguageSanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size32 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy