SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 241
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ तृतीये आख्याताध्याये पञ्चमो गुणपादः [विशेष वचन ] १. अनन्परोक्षयोरिति सिद्धे विकरणग्रहणं स्पष्टार्थम् (दु० टी०) । २. चेक्रीयितलुगन्तस्य भाषायामप्रयोगे (दु० टी० ) । ३. तदा हि नि:सन्देहार्थं प्रथमैकवचनं कुर्यात् (बि० टी० ) । [रूपसिद्धि] २०३ १. आरम्भयति। आ + रभ् + इन् + ति। 'आङ्' उपसर्गपूर्वक 'रभ राभस्ये' (१ । ४७१) धातु से “धातोश्च हेतौ” (३ । २ । १०) सूत्र द्वारा 'इन्' प्रत्यय, प्रकृत सूत्र से नकारागम, नकार को अनुस्वार, उसको मकार, 'आरम्भि' की धातुसंज्ञा, वर्तमानासंज्ञक 'ति' प्रत्यय, अन् विकरण, इकार को गुण तथा अयादेश । २. आरम्भि। आ + रभ् इच् + त। आङ् उपसर्गपूर्वक 'रभ्' धातु से अद्यतनीसंज्ञक ‘त’ प्रत्यय, सिच् को बाधकर 'इच्' प्रत्यय, प्रकृत सूत्र से नकारागम, अनुस्वार, मकारादेश तथा तलोप । ३. आरम्भः । आ + रभ् + अच् । आङ् उपसर्गपूर्वक 'रभ राभस्ये' (१ । ४७१) धातु से “अच् पचादिभ्यश्च" (४ । २ । ४८) सूत्र द्वारा 'अच्' प्रत्यय, प्रकृत सूत्र से नकारागम, अनुस्वार तथा मकारादेश । ४. आलम्भयति। आ + लभ + इन् + ति। 'आङ्' उपसर्गपूर्वक 'डु लभष् प्राप्तौ (१ । ४७२) धातु से इन् प्रत्यय, नकारागम, अनुस्वार, मकारादेश, धातुसंज्ञा, 'ति' प्रत्यय, अन् विकरण, गुण तथा अयादेश । ५. आलम्भि। आ + लभ् + इच् + त। 'आङ्' उपसर्गपूर्वक 'डु लभष्' धातु से अद्यतनीसंज्ञक 'त' प्रत्यय, इच् प्रत्यय, नकारागम, अनुस्वार, मकारादेश तथा त- लोप | ६. आलम्भः । आ + लभ् + अच् + सि। आङ् उपसर्गपूर्वक 'लभ्' धातु से 'अच्' प्रत्यय, नकारागम, अनुस्वार, मकारादेश, लिङ्गसंज्ञा, 'सि' प्रत्यय तथा "रेफसोर्विसर्जनीय." (२। ३ । ६३) से सकार को विसर्गादेश ।। ६६६ / ६६७. हुधुड्भ्यां हेर्धिः [ ३ । ५। ३५) [सूत्रार्थ] 'हु' धातु तथा 'धुट्' संज्ञक व्यञ्जन के बाद आने वाले 'हि' प्रत्यय के स्थान में 'धि' आदेश होता है ।। ६६७ । [दु० वृ०] हुधुड्भ्यां परस्य हेर्भिर्भवति । जुहुधि, चकाद्धि, भिन्द्धि, छिन्द्धि । भिन्तात्, छिन्तात् । परत्वात् तातण् । भिन्धकि छिन्धकि । पश्चादक् । कथं रुदिहि, स्वपिहि ? सेट्कत्वात् ।। ६६७। "
SR No.023090
Book TitleKatantra Vyakaranam Part 03 Khand 02
Original Sutra AuthorN/A
AuthorJankiprasad Dwivedi
PublisherSampurnanand Sanskrit Vishva Vidyalay
Publication Year2003
Total Pages662
LanguageSanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size32 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy