SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 221
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ १८४ कातन्त्रव्याकरणम् [समीक्षा] 'कति + जस्-शस्, षष् + जस्-शस्, पञ्चन् + जस्-शस्' इस अवस्था में कातन्त्रकार तथा पाणिनि (षड्भ्यो लुक्-अ०७।१।२२) दोनों ही 'जस्-शस्' प्रत्ययों का लुक् करके कति, षट्, पञ्च' रूप सिद्ध करते हैं । पाणिनि का यदि 'षट्' संज्ञापूर्वक निर्देश सुखार्थ माना जा सकता है तो कातन्त्रकार का प्रसिद्धिवशात् किया गया विधान भी सुखार्थ ही होगा। [रूपसिद्धि] १. कति । कति + जस्, शस् । प्रकृत सूत्र द्वारा 'जस्-शस्' प्रत्ययों का लोप । २. षट् । षष् +जस्, शस् । प्रकृत सूत्र द्वारा ‘जस्-शस्' प्रत्ययों का लोप, "हशषान्तेजादीनां :" (२।३।४६) से ष को इ तथा "वा विरामे" (२।३१६२) से ड् को ट् आदेश। ३. पञ्च । पञ्चन् + जस्, शस् । प्रकृत सूत्र से 'जस्-शस्' प्रत्ययों का लोप तथा "लिङ्गान्तनकारस्य" (२।३।५६) से नकारलोप ।।१५५। १५६. नियो डिराम् [२।१।७७] [सूत्रार्थ] नी (णीञ् प्रापणे-धातुसिद्ध लिङ्ग = प्रातिपदिक) से परवर्ती सप्तमी-एकवचन 'ङि' प्रत्यय को आम आदेश होता है ।। १५६ । [दु० वृ०] नियः परो डिराम् भवति । नियाम्, ग्रामण्याम् ।। १५६। ॥ इति दौर्गसिंद्यां वृत्तौ द्वितीये नाम्नि चतुष्टये प्रथमो पातुपादः समाप्तः॥ [दु० टी०] नियो० । नी (णीञ्) प्रापणे । नयतीति नीः, एवं ग्रामं नयतीति ग्रामणीः । "सत्सूद्विष०" (४।३।७४) इत्यादिना क्विप्, “पूर्वपदात् संज्ञायाम्" (कात० परि०
SR No.023087
Book TitleKatantra Vyakaranam Part 02 Khand 01
Original Sutra AuthorN/A
AuthorJankiprasad Dwivedi
PublisherSampurnanand Sanskrit Vishva Vidyalay
Publication Year1998
Total Pages630
LanguageSanskrit
ClassificationBook_Devnagari
File Size27 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy