________________
પ્રવચનાંક: ૮
રવિવાર પ્ર. શ્રાવણ વદ ૦))
વિ. સં. ૨૦૩૩
અનંત ઉપકારી પૂજ્યપાદ કલિકાલ સર્વશ આચાર્ય ભગવાન હેમચન્દ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજાએ ત્રિષષ્ઠિ શલાકાપુરષચરિત્રના સાતમા પર્વરૂપે રચેલા “જેને રામાયણ' ના પદાર્થોને મુખ્યત્વે નજરમાં રાખીને અને સાથે બીજા રામાયણોની પણ જીવનમાં પ્રેરણાદાયી અનેક વાતોને સાંકળી લઈને જે પ્રવચનમાળાનું આપણે આયોજન કર્યું છે તેનું આજે આઠમું પ્રવચન છે. મારી કલ્પના મુજબ અઢારથી વીસ પ્રવચનમાં આપણી આ પ્રવચનમાળા પૂર્ણ થશે.
હવે પછીના નવમા પ્રવચનમાં રામચન્દ્રજીના પૂર્વજો રામચન્દ્રજીના દાદા - અનરણ્ય અને તેમના પિતા દશરથની વાત ખાસ કરીને લઈશું અને દસમા પ્રવચનથી રામચન્દ્રજીના જીવનમાં પ્રવેશ કરીશું. રામાયણની વાત સાંભળતાં રડી ઊઠશો - રામાયણની આ વાતો જ્યારે ભરદરિયે–મધ્યમાં–આવશે ત્યારે કેટલીક વાર તમારા અંતર રડી ઊઠશે. એવી ખૂબ જ પ્રેરક રાને બોધક આ રામાયણની વાતો છે.
ગત પ્રવચનમાં, પોતાની ભાવી પત્ની અંજનાને જોવા માટે પવનંજય અધીરો બની ગયો. એના મિત્ર પ્રહસિતની સાથે તે અંજનાના મહેલમાં છૂપી રીતે તેને જોવા ગયો. તેમાં અંજનાની એક બહેનપણી વસંતતિલકાએ “કયો પતિ સારો?” એવા પ્રશ્નમાંથી ઉદ્ભવેલા વાર્તાલાપમાં પવનંજયનો પા લીધે. જ્યારે બીજી સખી મિશ્રકાએ વિદ્ય –ભને પક્ષ લીધો. આવા પ્રકારની ચર્ચા વ્યર્થ લાગવાથી અંજના મૌન રહી અને એનાથી પવનંજ્ય ક્રોધે ભરાયો. અહીં સુધીનો રામાયણની મૂળ કથાનો વિષય આવરી લીધો હતો. પવનજ્યને અકાર્યથી અટકાવતો પ્રહસિન
પવનંજ્યની એ અપેક્ષા હતી કે જ્યારે વિદ્ય~ભ સારો પતિ ગણાય એવી મિશ્રકાએ વાત કરી ત્યારે તેણીને અંજનાએ રોકવી જ જોઈએ. જો વિદ્ય –ભ ઉપર એને પ્રેમ ન હોય અને મારા ઉપર જ અંજનાને સાચો પ્રેમ હોય તો તેણે મૌન ન જ રહેવું જોઈએ; અને વસંતતિલકાની તરફેણમાં પોતાનો સ્પષ્ટ અભિપ્રાય આપીને મારા પ્રત્યેના સ્નેહને વ્યકત કરવો જ જોઈએ.'
જ્યારે આદિશની એક મર્યાદા હતી કે ગંભીર કન્યા આવી પોતાના પતિ -અંગેની વાતોમાં અથવા જેનું કોઈ વિશિષ્ટ ફલ નથી તેવી કોઈ પણ વાતમાં–બોલે નહિ. આ દષ્ટિએ જ અંજના મૌન રહી, જેનું અર્થઘટન પવનંજયે ખૂબ જ 'વિચિત્ર કર્યું.
