________________
૧૫૪
પ્રવચન પાંચમું
વખતે કોઈ માણસ તેનો વિરોધ કરવાની પ્રેરણા ન કરે તો પણ શક્તિશાળી સાધુઓએ તેનો સર્વ ઉચિત રીતે નિષેધ કરવો જ જોઈએ.
ધર્મરક્ષા ખાતર શક્તિસમ્પન્ન મુનિઓએ કોઈને જોયા વગર અવસરે કુદી પણ પડીને ધર્મ શાસનનું રક્ષણ કરવું જ જોઈએ.
વાલિ મુનિ દ્વારા રાવણને શિક્ષા
આથી જ રાજર્ષિ વાલિએ ધરતી ઉપર પોતાનો અંગૂઠો દબાવ્યો, અને તરત જ આખો પહાડ દબાયો. રાવણ પાસે તો માત્ર માનવીય અને દૈવી શક્તિ હતી. જ્યારે મહામુનિ વાલિ તો આધ્યાત્મિક શક્તિઓના અગાધ સાગર હતા. એમના પ્રચંડ આત્મબળ આગળ કશું જ અસાધ્ય ન હતું.
પર્વતની નીચે પેહેલો રાવણ એ વખતે ચીસો નાંખવા લાગ્યો. એના ભુજદશ્ય ભાંગી ગયા. મુખમાંથી લોહી વમતો રાવણ જોરથી રોવા લાગ્યો.
રાવણ' નામ કેમ પડયું?
જન રામાયણકાર કહે છે કે આ જ વખતે, અત્યાર સુધી જે દશાનન કહેવાતો હતો એનું રાવણ એવું નામ પડયું છે. “ર” ધાતુનો સંસ્કૃત ભાષામાં “અવાજ કરવો’ એવો અર્થ થાય છે. રાવણ રડવા દ્વારા ખૂબ અવાજ કરવા લાગ્યો માટે રાવણ કહેવાયો.
પાપનો પશ્ચાત્તાપ કરતો રાવણ
ત્યાર બાદ રાવણના અન્તરમાં પશ્ચાત્તાપનો દાવાનળ ભભૂકી ઊઠયો. જેટલી ઝડપથી રાવણે પાપ કરી નાંખ્યું એટલી જ ઝડપથી તેને ભૂલનું ભાન પણ થયું.
અનાદિ કાળની કુટેવોના સંસ્કારોથી જીવ ભૂલ કરે તેમાં શી નવાઈ? અને તેટલા માત્રથી તેને અધમ પણ કેમ કહેવાય?
પરન્તુ એ ભૂલોની પાછળ હાર્દિક પશ્ચાત્તાપ કરવો એ જ નવાઈની વાત છે; એ જ તો એની મહાનતા છે.
રાજા રાવણ પોતાના જીવનમાં તીર્થનાશ કે પરસ્ત્રી–અપહરણ જેવી અતિ ગંભીર ભૂલો કરી બેસે છે છતાં તે “મહાત્મા” કહેવાને લાયક છે; કેમકે તે ભૂલોની પાછળ તેનો હાદિક બળાપો પણ વારંવાર જીવંત બની ગએલો જોવા મળે છે. અસ્તુ.
પશ્ચાત્તાપના આંસુ વહાવતા રાવણ, રાજર્ષિ વાલી પાસે પહોંચી ગયા. એમના ચરણોમાં આળોટી ગયા. પુનઃ પુનઃ પોતાના અપરાધોની ક્ષમાયાચના કરવા લાગ્યા.
